ยาสูบ เซป้อเละ บุหรี่ขี้โย

โดย...กริช อึ้งวิฑูรสถิตย์

ช่วงระยะแรกๆ ที่ผมเข้าไปอยู่ที่เมียนมา สิ่งหนึ่งที่สร้างความอึดอัดใจให้กับผมเป็นอย่างมากคือ อากาศที่หายใจ หลายท่านคงคิดว่าเป็นไปได้อย่างไร ในเมื่อบ้านเมืองที่ยังไม่ค่อยทันสมัย น่าจะมีอากาศที่ดีไม่ใช่เหรอ ผมต้องบอกเลยว่า ถ้าเป็นมุมที่ไม่มีชุมชนอาจใช่ แต่ถ้าชุมชนหนาแน่น มีกลิ่นต่างๆ มันมากมายเหลือเกิน ทั้งกลิ่นขยะ กลิ่นสาบตัวคน กลิ่นรากไม้ที่ใช้ถูทาคน (ทานาคา) กลิ่นหมากที่คนเคี้ยวแล้วคาย สารพัดกลิ่นครับ ที่สำคัญกลิ่นบุหรี่ขี้โย (บุหรี่พม่าหรือที่ชาวเมียนมาเรียกว่า “เซป้อเละ”) มันฉุนและแรงมาก หายใจลำบากสำหรับคนที่ไม่สูบบุหรี่เช่นผม กลางคืนถ้ามีคนสูบไม่ไกลมาก จะได้กลิ่นโชยมา แสบจมูกทีเดียวครับ

ชาวเมียนมาสองสิ่งในชีวิตที่ขาดไม่ได้คือ หมาก กับเซป้อเละ นี่แหละครับ คนเมียนมาพออายุได้สักสิบสามสิบสี่เขาก็เริ่มที่จะสูบบุหรี่เซป้อเละ หรือบุหรี่ขี้โยกันแล้วครับ จะเห็นว่าการผลิตเซป้อเละในปี 2538 มีมากถึง 3,000 ล้านมวน แต่พอบริษัทบุหรี่ข้ามชาติเริ่มเห็นโอกาสในการตลาด ก็เริ่มบุกเข้าไป โดยผ่านพ่อค้าชาวสิงคโปร์ ที่แรงที่สุดคือของ บิสติสโทแบคโค ที่มีตัวแทนสิงคโปร์นำเข้าไปขายภายใต้ยี่ห้อ “ลอนดอน” ต่อมาก็เข้าไปอีกหลากหลายยี่ห้อ

ปัจจุบันจะมียี่ห้อที่ผลิตภายใน เช่น Red Ruby, Blue Diamond, Golden Eagle ฯลฯ เป็นผู้นำตลาดแล้วครับ ราคาก็อยู่ในขั้นย่อมเยา ถ้าเทียบกับบุหรี่ไทย ขายกันที่ประมาณเงินไทยซองละ 10-25 บาทเท่านั้น พอปี 2558 การเข้ามาแทนที่เซป้อเละของบุหรี่ซิกาแรต ทำให้การผลิตเซป้อเละลดลงอย่างมีนัย คือเหลือเพียง 2,000 ล้านมวน/ปีเลยทีเดียว

ว่าจะเล่าถึงเซป้อเละเมียนมา เลยไปเล่าบุหรี่ซิกาแรตเสียนี่ มาที่เซป้อเละนะครับ เซป้อเละจะทำขึ้นมาเองตามสูตรของแต่ละท้องถิ่น บางสูตรของแหล่งต่างๆ เช่น มัณฑะเลย์เซป้อเละ จะใส่เปลือกไม้บางชนิดในไส้ใน หรือปะโกเซป้อเละ (พะโค) จะนิยมแตกต่างกันไป ที่เคยเห็นของแถบพุกามหรือปะกั่น เขาจะใช้ใบยาสูบมวนเป็นชั้นๆ บางชั้นก็จะใส่ใบยาที่มัดแล้ว บางชั้นจะใช้ใบยาที่สียังเขียวอยู่ หรือที่ยะไข่ เขาใช้ใบยาที่เรียกว่า เซ่ หย่อ จี (say ywet kyi) ที่ปลูกแถบเมืองมยิน ช่าน (Myin Chan) เป็นวัตถุดิบหลัก หรือแหล่งโฮปอง เขานิยมใช้ก้านและลำต้นยาสูบสับๆๆ แล้วยัดใส่ด้านใน เพื่อเพิ่มความเข้มข้น

อย่างไรก็ตาม แต่ละยี่ห้อแต่ละท้องถิ่นจะมีรสนิยมที่แตกต่างกันไปครับ เช่นกันครับ ผู้ชายกับผู้หญิงก็มีความนิยมต่างกัน ผมเคยเห็นคุณยายสูบมวนโตๆ ก็ถามแกว่า ”ทำไมมวนยาของยายถึงใหญ่กว่าชาวบ้านหรือพวกผู้ชายที่สูบกันครับ” แกบอกว่า “ของผู้ชายมวนเล็กๆ ยายสูบไม่ได้หรอกลูกหลานเอ้ยยย มันแรงงงง ของยายต้องมวนโตๆ รสชาติมันอ่อนนุ่มละมุนละไมกว่า” อ้าว เป็นงั้นไป เราหรือก็เข้าใจว่ามวนโตแรง ที่ไหนได้ มวนโตกลับอ่อนเสียนี่ อย่าเชื่อในสิ่งที่เห็น ถ้าไม่ได้ลองก่อน แต่งานนี้ผมไม่ขอลองละคร้าบ