ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรเน

โดย...กุลฉัตร ฉัตรกุล ณ อยุธยา

ในอดีตแทบไม่น่าเชื่อว่ามีสิ่งมีชีวิตขนาดมหึมาที่เราเรียกขานกันว่า “ไดโนเสาร์” อาศัยอยู่ในภูมิประเทศดินแดนประวัติศาสตร์อายุดึกดำบรรพ์แถบนี้เมื่อ 130 ล้านปีก่อน ปรากฏให้เห็นหลักฐานจนเป็นเอกลักษณ์อันโดดเด่นกันเลยทีเดียว เอาเป็นว่าใครได้มาเยือนแถวนี้เป็นต้องได้แวะเยี่ยมชมศูนย์วิจัยและพิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ ซึ่งสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงสนพระทัยและให้การสนับสนุนการวิจัยและได้พระบรมราชานุญาตให้อัญเชิญพระนามาภิไธย มาเป็นชื่อชนิดของไดโนเสาร์คอยาว ที่ค้นพบ ณ ที่แห่งนี้ว่า “ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรเน”

เมื่อสงกรานต์ที่ผ่านมา ผมได้มีโอกาสเยือนแผ่นดินอีสาน คือ อ.ภูเวียง จ.ขอนแก่น ที่ซึ่งเป็นแหล่งขุดค้นพบซากดึกดำบรรพ์ของไดโนเสาร์สัตว์โบราณที่น่าสนใจอย่างยิ่ง ไดโนส์ (Dinos) แปลว่า “น่ากลัวมาก” ซอรัส (Sauros) หมายถึง “สัตว์เลื้อยคลาน” โดย ศ.ริชาร์ด โอเวน นักวิทยาศาสตร์ชาวอังกฤษ ผู้ศึกษาเรื่องซากดึกดำบรรพ์เป็นผู้ตั้งชื่อ

ทั้งนี้ ที่ อ.ภูเวียง มีพิพิธภัณฑ์และศูนย์วิจัยไดโนเสาร์ กรมทรัพยากรธรณี กระทรวงทรัพยากรธรณีและสิ่งแวดล้อม ตั้งอยู่ใจกลางเทือกเขาภูเวียงที่ซึ่งค้นพบไดโนเสาร์ตัวแรกและได้รับการพระราชทานนามไดโนเสาร์ที่ถูกขุดค้นพบที่ อ.ภูเวียง จ.ขอนแก่น อ.ภูพาน จ.สกลนคร อ.ภูหลวง จ.เลย อ.ภูกุ้มข้าว จ.กาฬสินธุ์ ได้แก่

1) ซากดึกดำบรรพ์สยามโมไทรันนัส ถูกค้นพบที่บริเวณหินลาดยาว อ.ภูเวียง จ.ขอนแก่น เมื่อปี 2536 โดยพบกระดูกสันหลังหลายชิ้นโผล่ออกมาจากชั้นดินทรายสีแดง ต่อมาพบกระดูกสะโพกด้านซ้าย และกระดูกส่วนหางอีกหลายชิ้นเรียงต่อกัน หลังจากที่คณะสำรวจไทย-ฝรั่งเศส ได้ทำการศึกษาอย่างละเอียดแล้วก็พบว่า เป็นไดโนเสาร์ตระกูลใหม่ของไทย จึงได้ตั้งชื่อว่า สยามโมไทรันนัส อิสานเอนซิส (Siamotyrannus isanensis)

2) ภูเวียงโกซอรัส ถูกค้นพบที่บริเวณประตูตีหมา อ.ภูเวียง จ.ขอนแก่น ประกอบด้วยกระดูกสันหลังส่วนคอ 3 ชิ้น กระดูกสันหลังส่วนกลางตัว 4 ชิ้น กระดูกซี่โครงหลายชิ้น กระดูกสะบักซ้ายและส่วนปลายสะบักขวา กระดูกต้นขาหน้าซ้าย บางส่วนของกระดูกแขน กระดูกสะโพกทั้ง 2 ข้าง กระดูกต้นขาทั้ง 2 ข้าง และกระดูกหน้าแข้งซ้าย ลักษณะของกระดูกที่พบ บอกได้ว่า เป็นไดโนเสาร์ซอโรพอดขนาดใหญ่ จึงอัญเชิญพระนามาภิไธย สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มาตั้งเป็นชื่อใหม่ว่า ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรเน (Phuwiangosauraus sirindhornae)

3) สยามโมซอรัส พบเพียงแค่ฟัน ที่บริเวณประตูตีหมา อ.ภูเวียง จ.ขอนแก่น โดยฟันที่ค้นพบมีลักษณะเป็นแท่งกรวยปลายแหลม มีสันเล็กๆ ยาวตลอดฟัน ซึ่งต่างจากฟันของไดโนเสาร์เทอโรพอดทั่วไป ที่แบน และมีรอยหยัก สันนิษฐานว่าสยามโมซอรัสเป็นเทอโรพอดที่มีลักษณะปากคล้ายสัตว์เลื้อยคลานพวกกินปลา หรือเพลสซิโอซอร์ และได้ตั้งชื่อเพื่อเป็นเกียรติแก่ นายวราวุธ สุธีธร
ผู้ค้นพบว่า สยามโมซอรัส สุธีธรนี (Siamosaurus suteethorni)

4) ซิตตะโกซอรัส สัตยารักษ์กิ เป็นไดโนเสาร์ปากนกแก้ว ความยาว 1-1.5 เมตร พบที่ จ.ชัยภูมิ

5) อิสานโนซอรัส อรรถวิภัชน์ชิ ไดโนเสาร์ซอโรพอดเก่าแก่ที่สุดเท่าที่มีหลักฐาน เป็นไดโนเสาร์กินพืชขนาดใหญ่ เดิน 4 ขา คอยาว หางยาว ความยาว 12-16 เมตร พบที่ จ.ชัยภูมิ

6) ซากดึกดำบรรพ์คาร์โนซอร์ พบเพียงแค่ฟัน ที่บริเวณประตูตีหมา อ.ภูเวียง จ.ขอนแก่น โดยฟันที่ค้นพบมีลักษณะแบน ปลายแหลม โค้งงอเล็กน้อยคล้ายมีดโค้ง ที่ขอบมีรอยหยักเหมือนมีดหั่นเนื้อ ฟันลักษณะนี้เป็นฟันของไดโนเสาร์กินเนื้อขนาดใหญ่พวกเทอโรพอด ซึ่งคาดว่าเป็นไดโนเสาร์คาร์โนซอร์

จากการค้นพบซากดึกดำบรรพ์ไดโนเสาร์เป็นจำนวนมากที่แหล่งขุดค้นไดโนเสาร์ภูเวียงนี่เอง ทำให้บริเวณนี้ถูกประกาศให้เป็นอุทยานแห่งชาติภูเวียง ในปี 2535 และเป็นอุทยานไดโนเสาร์แห่งแรกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ไดโนเสาร์ให้ประโยชน์แก่มวลมนุษยชาติเพราะเป็นการสร้างแผ่นดินอีสานให้มีเอกลักษณ์โดดเด่นอันน่าสนใจของประเทศไทยกับการศึกษาหาความรู้ในอดีต

ช่วงเวลาที่ผ่านมามีทั้งนักเรียน นักศึกษา นักประวัติศาสตร์ นักวิจัย และผู้ที่สนใจต่างเข้ามาหาข้อมูลที่ อ.ภูเวียง จ.ขอนแก่น และ อ.ภูกุ้มข้าว จ.กาฬสินธุ์ นำมาซึ่งการหมุนเวียนเศรษฐกิจการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ของท้องถิ่นได้มากมาย อีกทั้งยังช่วยสร้างแบรนด์เพื่อกำหนดอัตลักษณ์ให้ผืนแผ่นดินแถบนี้มีมนต์เสน่ห์ ดึงดูดให้ผู้คนทั้งชาวไทยและต่างชาติเข้ามาแสวงหาอดีตที่เราต้องช่วยกันอนุรักษ์ไว้ให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาต่อไป