โรคที่มนุษย์สร้างขึ้นเอง

ในชีวิตจริงนั้น มนุษย์เป็นผู้ทำลายสุขภาพตัวเองเป็นส่วนใหญ่ ด้วยการทำให้เกิดโรคภัยไข้เจ็บมากมาย จากการกิน การดื่ม และการใช้ชีวิตที่เกินสมควรในรูปแบบต่างๆ ที่แก่ตายตามวัยอันสมควรหรือตามธรรมชาติมีน้อย

วันนี้ผมขอพูดถึง “โรคที่มนุษย์สร้างขึ้นเอง” จากการทำงานในสำนักงาน ซึ่งนั่งโต๊ะทำงานเป็นส่วนใหญ่ โดยต่างจากโรคที่เกิดจากการทำงานในโรงงานอุตสาหกรรมที่มักจะเกิดจากเครื่องจักรกล ไฟฟ้า แสง สี เสียง ฝุ่นละออง เขม่าควัน สารเคมี เป็นต้น

โรคที่เกิดจากการทำงานในสำนักงาน (Office) ได้แก่ อาการปวดเมื่อยหลังส่วนล่าง อาการปวดเมื่อยคอ อาการปวดเมื่อยหัวไหล่และแขน อาการปวดเมื่อยข้อมือ อาการปวดเมื่อยขาและหัวเข่า เป็นต้น

อาการปวดเมื่อยตามร่างกาย เนื่องจากการปฏิบัติงานตามที่ว่านี้ มักเรียกรวมกันว่า “อาการบาดเจ็บที่ระบบกล้ามเนื้อและกระดูก” มี 2 ประเภท

ได้แก่ (1) อาการบาดเจ็บเนื่องจากการปฏิบัติงานหนักเกินไป เช่น อาการปวดหลัง ไหล่ คอ เป็นต้น (Musculoskeletal Disorders - MSDs) และ (2) อาการบาดเจ็บเนื่องจากการปฏิบัติงานซ้ำซาก เช่น อาการบาดเจ็บที่ข้อมือ อาการนิ้วล็อก (Cumulative Trauma Disorders - CTDs)

MSDs คือ อาการบาดเจ็บที่ระบบกล้ามเนื้อและกระดูกของร่างกายมนุษย์ ซึ่งมีสาเหตุหลักจากการทำงานหนักเกินไป ออกแรงมากเกินไปทำงานต่อเนื่องนานเกินไป พักผ่อนไม่เพียงพอ และมีท่าทางในการทำงานไม่เหมาะสม

CTDs คือ การบาดเจ็บเนื่องจากความเค้นที่เกิดจากการเคลื่อนไหวอย่างซ้ำซาก มักจะเป็นผลสะสมจากการทำงานซึ่งต้องใช้กล้ามเนื้อชุดเดียวกันตลอดเวลา ทำงานต่อเนื่องนานเกินไป หยุดพักไม่เพียงพอ และมีท่าทางในการทำงานที่ไม่เหมาะสม

วันนี้วิชา “การยศาสตร์” (Ergonomics) จึงมีความสำคัญมากขึ้นทุกที

การยศาสตร์ หมายถึง สหวิทยาการที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาข้อมูลของมนุษย์ (เช่น สัดส่วนร่างกาย ความสามารถและขีดจำกัดเชิงกายภาพและจิตภาพ ความคาดหวัง เป็นต้น) และความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ สภาพแวดล้อม เครื่องจักรอุปกรณ์ใช้งานต่างๆ และงานที่ปฏิบัติ

จุดประสงค์ของการยศาสตร์ เพื่อนำมาใช้ในการออกแบบและสร้างสภาพแวดล้อมในการทำงาน เครื่องจักรอุปกรณ์ เครื่องมือ และงาน ให้มีความเหมาะสมสำหรับการปฏิบัติงานของมนุษย์ให้มากที่สุด เพื่อช่วยเพิ่มความปลอดภัย ลดปัญหาสุขภาพ การบาดเจ็บ และเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน

ระบบการยศาสตร์ จึงประกอบด้วย 4 องค์ประกอบหลัก คือ 1.มนุษย์ (พนักงาน) 2.อุปกรณ์ที่พนักงานใช้เพื่อปฏิบัติงานที่ได้รับมอบหมาย 3.สภาพแวดล้อมในบริเวณงานที่พนักงานต้องปฏิบัติงาน 4.งานที่ปฏิบัติ ซึ่งองค์ประกอบทั้งสี่จะมีปฏิสัมพันธ์กันตลอดเวลา

แต่เดิมนั้นแนวการประยุกต์ใช้การยศาสตร์ คือ เน้นการฝึกบุคลากรให้สามารถปฏิบัติงานและใช้อุปกรณ์และเครื่องมือที่มีอยู่แล้วอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด แต่ปัจจุบันแนวการประยุกต์ใช้การยศาสตร์ปัจจุบัน คือ ออกแบบ สร้าง และปรับปรุงระบบงานและองค์ประกอบให้เหมาะสมกับบุคลากร

ขณะนี้ เรามี “สสปท.” หรือ “สถาบันส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน” (องค์การมหาชน) เป็นหน่วยงานสำคัญในงานด้าน “การยศาสตร์” ครับผม!