จากไกด์ขาดสู่ไกด์เถื่อน แนะเคลียร์ปมทั้งโครงสร้าง

โดย...พีรดา ปราศรีวงค์

อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวไทยประสบปัญหาขาดแคลนมัคคุเทศก์ (ไกด์) อย่างหนัก เพราะการพัฒนาบุคลากรไม่ทันต่อจำนวนนักท่องเที่ยวต่างชาติที่หลั่งไหลเข้าไทยเพิ่มขึ้นต่อเนื่องตลอด 10 ปีที่ผ่านมา

การขาดแคลนบุคลากรที่มีทักษะภาษาต่างๆ โดยเฉพาะภาษาที่มีนักท่องเที่ยวเข้ามาสูงสุดอย่าง จีน เกาหลี และญี่ปุ่น ได้บ่มเพาะปัญหาอื่นตามมา ทั้งปัญหาไกด์เถื่อน ประกอบอาชีพโดยไม่มีใบอนุญาตจากสำนักทะเบียนธุรกิจนำเที่ยวและมัคคุเทศก์ กรมการท่องเที่ยว ปัญหาไกด์ต่างชาติ ซึ่งบริษัททัวร์มักอ้างว่าไกด์คนไทยขาดแคลน หรือที่มีอยู่ไม่มีคุณภาพ ความหย่อนยานในการบังคับใช้กฎหมาย พร้อมเอื้อประโยชน์ต่อกันแบบคนไทย จนปัญหาที่เกิดขึ้นนั้นฝังรากลึกและยากต่อการแก้ไข

วิโรจน์ สิตประเสริฐนันท์ นายกสมาคมมัคคุเทศก์อาชีพแห่งประเทศไทย บอกว่า แนวทางการแก้ไขไกด์ขาดแคลนหรือไม่นั้นต้องไม่มุ่งที่จำนวนตัวเลขไกด์เท่านั้น โดยเฉพาะตลาดจีน เพราะปัญหาที่เกิดรัฐบาลต้องมองทั้งโครงสร้างระบบ เช่น การปล่อยให้บริษัททัวร์แข่งขันตัดราคาแพ็กเกจทัวร์ จนเป็นเหตุให้มีทัวร์ศูนย์เหรียญและคิกแบ็กในตลาดจีน คนจีนมาไทยปีนี้กว่า 8 ล้านคน ทั้งๆ ที่ด้านการบริการไม่เพียงพอ

“รัฐบาลควรนำหลักการเศรษฐศาสตร์มาแก้ปัญหาเรื่องนี้ด้วยว่า ควรถึงเวลาที่จะควบคุมจำนวนนักท่องเที่ยว โดยใช้ราคาแพ็กเกจทัวร์เป็นตัวตั้ง การเพิ่มราคาทัวร์ให้เกิดทัวร์คุณภาพอย่างแท้จริง ซึ่งเป็นอีกวิธีการหนึ่ง ช่วยซื้อเวลาการพัฒนาไกด์คนไทย” วิโรจน์ กล่าว

ทัวร์ศูนย์เหรียญกับไกด์ภาษาจีนขาดแคลนได้สร้างปัญหาแบบลูกโซ่ ทั้งการตั้งตัวเป็นมาเฟีย นอมินี ทำธุรกิจแบบเบ็ดเสร็จ ขนเงินกลับไปยังประเทศของตัวเอง ทิ้งร่องรอยการใช้ทรัพยากรธรรมชาติของไทย แต่ไทยกลับสูญเสียรายได้ในส่วนนี้ไป ถึงเวลาที่รัฐบาลต้องจัดระเบียบการเติบโตของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวไทยให้สอดคล้องกับการรองรับด้วย ความตั้งใจจะปราบปรามไกด์เถื่อน ไกด์ต่างชาติอย่างจริงจังของสำนักงานตำรวจแห่งชาติ (สตช.) ในครั้งนี้ เอกชนต่างคาดหวังว่าจะทำให้สถานการณ์ดีขึ้น แต่ควรเน้นความยั่งยืนด้วย 

สุธรรม เดชดี ผู้อำนวยการสำนักทะเบียนธุรกิจนำเที่ยวและมัคคุเทศก์ กรมการท่องเที่ยว บอกว่า กรมมีมาตรการส่งเสริมให้เด็กรุ่นใหม่สนใจก้าวเข้าสู่อาชีพไกด์เพิ่มขึ้น เพื่อผลิตบุคลากรเข้าสู่อาชีพนี้ เช่น จัดงานตลาดนัดจัดหางานให้กับผู้ประกอบการท่องเที่ยว เข้าพบกับผู้ที่สนใจประกอบอาชีพไกด์ บริษัททัวร์ ในเดือน มิ.ย. 2559

ทั้งนี้ ไทยควรมีบริษัทจัดหางานที่มีคุณภาพให้กับไกด์ไทยในภาษาต่างๆ ที่ได้รับใบอนุญาตอย่างถูกต้องตามกฎหมาย เพื่อป้องกันและแก้ไขปัญหาการหลอกลวงนักท่องเที่ยว การใช้ไกด์เถื่อน และไกด์ต่างชาติ อีกทั้งช่วยรองรับบัณฑิตจบใหม่ในสาขาอาชีพไกด์กว่า 4,000 คน/ปี มีช่องทางสมัครงานก้าวเข้าสู่อุตสาหกรรมการท่องเที่ยว

กรมยังได้สำรวจสถิติบุคลากรไกด์ที่ขึ้นทะเบียนใบอนุญาตกับกรม พบว่า มีจำนวน 5.81 หมื่นคน แต่มารายงานตัวกับกรมเพียง 3.3 หมื่นคน มาประกอบอาชีพไกด์เป็นครั้งคราว 38% ประกอบอาชีพไกด์หลัก 44% ไม่ประกอบอาชีพไกด์แล้ว 15% และไม่ระบุ 3% การมีบริษัทจัดหางานอาจตั้งค่าบริการที่วัดจากความสามารถ เช่น พูดได้ดีเยี่ยม 2,000 บาท/วัน พูดได้ปานกลาง 1,500 บาท/วัน แก้ปัญหาการโก่งค่าตัวไกด์ภาษาที่ขาดแคลน

“ปัจจุบันมีการตั้งกลุ่มไกด์เพื่อเพิ่มราคาตัวเอง ทำให้การแก้ไขปัญหาในเรื่องนี้เหมือนงูกินหางและแก้ไม่จบ” สุธรรม กล่าว

ปัจจุบันไกด์ภาษาที่ขาดแคลนเมื่อเทียบกับจำนวนนักท่องเที่ยวของชาติดังกล่าวมาไทย เช่น ไกด์ภาษาเกาหลี 904 คน ภาษาจีนกลาง 2,000 คน มลายู 2,958 คน กรมได้คาดการณ์ว่าในปี 2563 ไทยจะขาดแคลนไกด์ 5 อันดับแรก ได้แก่ จีน 7,758 คน มลายู 4,011 คน รัสเซีย 1,176 คน เกาหลี 1,148 คน และฮินดู 845 คน

ในโอกาสที่ประเทศไทยอยู่ระหว่างการปฏิรูปบ้านเมือง หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรใช้จังหวะนี้ ปรับปรุงโครงสร้างกฎระเบียบ การออกใบอนุญาตไกด์ การจดทะเบียนตั้งบริษัททัวร์ ให้สอดคล้องกับสถานการณ์การท่องเที่ยวปัจจุบัน และมองการเติบโตในอนาคตโดยไม่กังวลกับกลุ่มผลประโยชน์