ชีวจริยธรรม

โดย...กุลฉัตร ฉัตรกุล ณ อยุธยา

การโต้แย้งกันอย่างไม่รู้จบถึงประเด็นขัดแย้งที่หาคำตอบไม่ได้นั้นจัดว่าเป็น ปฏิทรรศน์ (Paradox) ความรู้จริงอย่างชัดเจนแต่นำไปสู่ความขัดแย้งในตัวเองเหมือนกับ Economic Paradox ที่กล่าวว่า “ทำไมเพชรจึงแพงกว่าน้ำ ทั้งที่คนเราต้องการน้ำมากกว่า”

ชีวจริยธรรม (Bioethics) นับเป็นปฏิทรรศน์ซึ่งนักวิชาการ นักกฎหมาย และนักการศาสนายังหาคำตอบไม่ได้ โดยชีวจริยธรรม หมายถึงการปฏิบัติต่อสิ่งมีชีวิตอย่างมีคุณธรรม ไม่ทำร้ายหรือทำอันตรายต่อสัตว์หรือมนุษย์เพื่อการศึกษาหรือการวิจัย จรรยาบรรณในการใช้สัตว์ทดลอง ซึ่งสำนักงานคณะกรรมการการวิจัยแห่งชาติ (สกว.) ได้กำหนดจรรยาบรรณการใช้คนหรือสัตว์เพื่องานวิจัย งานสอน งานทดสอบ และงานผลิตชีววัตถุไว้ดังนี้

GMOs สิ่งมีชีวิตตัดแต่งพันธุกรรม ย่อมาจากคำว่า Genetically Modified Organisms หมายถึงสิ่งมีชีวิตที่มีการตัดและต่อยีนด้วยเทคนิคพันธุวิศวกรรม ทำให้มีลักษณะพันธุกรรมตามที่ต้องการ มีประโยชน์ เช่น 1) สารที่ผลิตโดยจุลินทรีย์แปลงพันธุ์ มีหลายชนิดมีประโยชน์ 2) สารที่ผลิตโดยพืชแปลงพันธุ์มีหลายชนิด เช่น มะเขือเทศช่วยควบคุมการสุกของผล มะละกอมีความทนทานต่อไวรัสโรคใบด่าง ฯลฯ และ 3) สารที่ผลิตโดยสัตว์แปลงพันธุ์มีหลายชนิด เช่น วัวผลิต GH ฮอร์โมนช่วยเพิ่มผลผลิตน้ำนม หนูผลิต GH ของคนช่วยเพิ่มความสูงของคนเตี้ย เป็นต้น

อันตรายจากอาหารที่ได้จากสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรม แม้จะยังไม่มีข้อมูลรายงานชัดเจน แต่ก็ก่อให้เกิดความหวั่นวิตกเกรงจะเกิดภัยอันตรายแก่มนุษย์ แต่เราในฐานะผู้บริโภคควรระวังตนไว้ก่อน ถ้าไม่จำเป็นก็ควรหลีกเลี่ยงการบริโภค กรณีนี้จัดเป็นปฏิทรรศน์ที่ยังไม่ซับซ้อน

การทำแท้ง ตามหลักศาสนาถือว่าเป็นสิ่งผิดศีลธรรมและเป็นบาป แต่เมื่อไม่นานในสหรัฐอเมริกามีบางกลุ่มถือว่าการท้องเป็นเรื่องส่วนตัว จึงมีสิทธิที่จะเลือกให้เด็กอยู่ในครรภ์หรือไม่ กลุ่มนี้เรียกว่า พวก Pro-choice ส่วนกลุ่มตรงข้ามมีความเห็นว่าเด็กในครรภ์เป็นสิ่งมีชีวิตที่จะกำเนิดมาเป็นมนุษย์ การทำแท้งจึงเป็นฆาตกรรมอย่างหนึ่ง ความเห็นของกลุ่มนี้เรียกว่า Pro-life

ในประเทศไทยมีกฎหมายอนุญาตให้ทำแท้งได้ 2 กรณี คือ 1) สุขภาพกาย สุขภาพจิตของหญิงผู้เป็นแม่ และสุขภาพของทารกในครรภ์ไม่ดี เช่น ติดเชื้อเอชไอวี เป็นโรคหัวใจ เบาหวาน มะเร็ง ทาลัสซีเมีย มีภาวะปัญญาอ่อน 2) การตั้งครรภ์เพราะถูกข่มขืน จำเป็นต้องเอาเด็กในครรภ์ออกเพราะเกิดจากความไม่เต็มใจของผู้เป็นแม่ ถ้าเด็กเติบโตขึ้นมาจะเป็นปัญหาสังคมที่ยากเกินเยียวยา

แต่การทำแท้งในทางศาสนาถือเป็นการฆ่าสัตว์ตัดชีวิตผิดศีลปาณาติปาตา แล้วจะทำอย่างไรในเมื่อมีความขัดแย้งกันอยู่สองทัศนะ ในความเห็นปัจจุบันโอนเอียงไปทางด้านกฎหมายมาก การทำแท้งในสองกรณีนั้นไม่ผิดกฎหมาย แต่ในทางธรรมะถือว่าผิด

ทัวร์อวสานชีวิต ในประเทศสวิตเซอร์แลนด์มีบริการให้ผู้ป่วยที่ไม่ปรารถนาจะมีชีวิตอยู่ สามารถจบชีวิตลงอย่างสงบ ดำเนินการโดยมูลนิธิการกุศลแห่งหนึ่ง เป็นการกระทำที่ถูกต้องตามกฎหมาย มีผู้คนทั่วโลกเดินทางมาใช้บริการไปแล้ว 150 ราย กรณีนี้ยังไม่เป็นที่ยอมรับสำหรับประเทศอื่นๆ เป็นชีวจริยธรรมที่ต้องพิจารณากันอย่างรอบคอบ ถึงประเด็นการขออนุญาตตายอย่างถูกต้องตามกฎหมาย นับเป็นปฏิทรรศน์เหมือนกัน

การอุ้มบุญ คือ การฝากตั้งครรภ์ไว้กับท้องของผู้อื่น เป็นเรื่องที่ผิดกฎหมายในประเทศไทยด้วยความอ่อนไหวว่าอาจขัดต่อศีลธรรมอันดี เนื่องจากร่างกายของผู้หญิงมิใช่สิ่งที่พึงซื้อขายกันได้ สิ่งนี้จึงอาจก่อให้เกิดปัญหายุ่งยากภายหลังเกี่ยวกับการอ้างสิทธิความเป็นแม่ แต่จะให้ทำอย่างไรในเมื่อผู้หญิงที่ไม่อาจมีบุตรได้ จึงเป็นปัญหาเชิงปฏิทรรศน์ที่ยากต่อการแก้กฎหมายในไทย

ในฐานะที่เราเป็นชาวพุทธ การถกเถียงกันว่าประเด็นใดผิดหรือไม่ บาปกรรมหรือไม่ ให้ดูที่เจตนาและจิตอันบริสุทธิ์ หากกระทำไปแล้วเกิดประโยชน์และมิได้เบียดเบียนชีวิตผู้อื่นก็สุดแล้วแต่เจตนาของผู้กระทำนั่นเอง