สัญญาค่าปรับที่ไม่เป็นธรรม

วันนี้ทนายคลายทุกข์ขอนำคำถามที่ผู้อ่านโพสต์ทูเดย์ ถามเข้ามาที่ทนายคลายทุกข์ เกี่ยวกับการทำสัญญาที่มีลักษณะเสียเปรียบคู่สัญญา

โดย...เดชากิตติวิทยานันท์

วันนี้ทนายคลายทุกข์ขอนำคำถามที่ผู้อ่านโพสต์ทูเดย์ ถามเข้ามาที่ทนายคลายทุกข์ เกี่ยวกับการทำสัญญาที่มีลักษณะเสียเปรียบคู่สัญญา ซึ่งเป็นบริษัทการค้าขนาดใหญ่ และมีปัญหาเรื่องการปฏิบัติตามสัญญาว่า ไม่สามารถปฏิบัติตามสัญญาได้ และอาจต้องถูกปรับเป็นจำนวนเงินที่สูงเกินควรและไม่เป็นธรรม

ผู้อ่านจึงต้องการหาทางออก เลยฝากถามคำถามมายังทนายคลายทุกข์ว่าจะหาทางช่วยได้อย่างไร เพราะทนทุกข์ทรมานเป็นอย่างมาก

คำถามของผู้อ่านถามว่า ผมต้องการขอยกเลิกการเป็นตัวแทนปั๊มน้ำมันยี่ห้อหนึ่ง สัญญาผูกมัด 5 ปี ทำไปเเล้ว 1 ปี ในสัญญาระบุว่า จะต้องเสียค่าปรับปีละแสนของจำนวนปีที่เหลือ (4 แสนบาท) และยึดเงินวางมัดจำอีก 3 แสนบาท รวมทั้งหมด 7 แสนบาท ผมมีสิทธิสู้คดี และสามารถลดค่าปรับได้หรือเปล่า

เหตุผลที่ยกเลิก ผมเห็นว่าบริษัทเอาเปรียบมากเกินไป ไม่ได้ทำการตลาดมากพอ ค่าการตลาดที่ให้น้อยเกินไป (ก่อนเซ็นสัญญา บอกว่า ค่าการตลาดที่ให้ขึ้นอยู่กับตลาดโลก จริงๆ แล้วต่างจากราคา Jopper ตั๋วนอกมาก ประมาณ 60 สต.-1 บาท ตั๋ว Jopper ขึ้นๆ ลงๆ ตามตลาดสิงคโปร์) ให้ผมแค่ 50-80 สต.เท่านั้น ได้กำไรนิดเดียวเมื่อหักค่าใช้จ่าย จำนวนลิตรที่ขายก็ไม่เพิ่มขึ้น จากที่ผมเป็นปั๊มอิสระ บางครั้งก็ขายส่ง 200 ลิตรขาดทุน เวลาแถมน้ำผมต้องควักเงินออกเอง เมื่อน้ำที่บริษัทให้มีจำนวนจำกัดและแจกลูกค้าหมดไป คู่แข่งในพื้นที่ลดราคาน้ำมันถูกกว่าผม บริษัทก็ไม่ยอมช่วยค่าการตลาด พอผมทำยอดซื้อไม่ถึงก็ถูกปรับรายเดือน ย้อนหลัง 6 เดือน ทั้งๆ ที่แต่ละเดือนซื้อขาด 6,000 ลิตร และไม่ได้เตือนผม ณ ขณะนั้นว่า จะเสียค่าปรับ ปล่อยให้เวลาผ่านมา 6 เดือน แล้วค่อยบอกว่าปรับ จึงไม่ยุติธรรมกับผมเลย

คำแนะนำจากทนายคลายทุกข์

ประเด็นที่ 1 เกี่ยวกับสัญญาต่างตอบแทน

ประเด็นที่ 2 เกี่ยวกับค่าปรับในกรณีผิดสัญญาบังคับได้เพียงใด

ประเด็นที่ 3 เกี่ยวกับข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรมต้องทำอย่างไร

ประเด็นที่ 4 การบอกเลิกสัญญาจะมีผลดี-ผลเสียต่อคู่สัญญาอย่างไร

ประเด็นที่ 5 การหาทางออกในกรณีนี้ควรจะเริ่มต้นอย่างไร

ประเด็นที่ 1 เกี่ยวกับสัญญาต่างตอบแทน

คำตอบ สัญญาที่ท่านถามมาเป็นสัญญาต่างตอบแทน ตาม ป.พ.พ. มาตรา 369 ซึ่งคู่สัญญาทั้งสองฝ่าย มีหน้าที่ต้องชำระหนี้ตอบแทนซึ่งกันและกัน เช่น ผู้ขายน้ำมันให้กับตัวแทนสถานีบริการน้ำมัน มีหน้าที่ทำตามข้อตกลงที่ระบุไว้ในสัญญา เช่น การโฆษณาประชาสัมพันธ์ หรือการส่งเสริมการขายเพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้บริโภค ถ้าไม่ทำถือว่าผิดสัญญา ในทางกลับกันตัวแทนที่ซื้อน้ำมันมาขาย มีหน้าที่ต้องทำการขายน้ำมันให้ได้ตามข้อตกลง แต่ถ้าไม่ได้อาจผิดสัญญา เป็นต้น

ประเด็นที่ 2 เกี่ยวกับค่าปรับในกรณีผิดสัญญาบังคับได้เพียงใด

คำตอบ ค่าปรับ คู่สัญญาสามารถกำหนดไว้ได้ในสัญญาและบังคับใช้ได้ตามกฎหมาย แต่ค่าปรับนั้นถ้าสูงเกินส่วนหรือสูงเกินไป คู่สัญญาฝ่ายที่ถูกปรับอาจใช้สิทธิทางศาล ในการต่อสู้คดีเพื่อให้ศาลใช้ดุลยพินิจในการลดค่าปรับ ให้สอดคล้องกับความเสียหายที่ตัวเองได้ก่อให้เกิดขึ้นกับคู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่ง ตาม ป.พ.พ. มาตรา 383 ดังนั้นถ้าตัวแทนสถานีบริการน้ำมันเห็นว่า ค่าปรับที่ถูกปรับไม่เป็นธรรมกับตนเอง ควรทำหนังสือโต้แย้งไปยังคู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่งพร้อมแสดงเหตุผลประกอบ

ประเด็นที่ 3 เกี่ยวกับข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรมต้องทำอย่างไร

คำตอบ ในกรณีคู่สัญญาเห็นว่าข้อสัญญาบางข้อในสัญญา มีลักษณะเอาเปรียบท่านและเข้าองค์ประกอบของ พ.ร.บ.ว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 มาตรา 4 มาตรา 5 มาตรา 6 มาตรา 7 มาตรา 8 และมาตรา 9 คู่สัญญามีสิทธิยื่นคำร้องหรือฟ้องต่อศาล เพื่อให้ศาลวินิจฉัยว่าข้อสัญญาเป็นธรรมหรือไม่ ถ้าไม่เป็นธรรมศาลอาจสั่งให้เป็นโมฆะก็ได้

ประเด็นที่ 4 การบอกเลิกสัญญาจะมีผลดี-ผลเสียต่อคู่สัญญาอย่างไร

คำตอบ การบอกเลิกสัญญา ถ้าคู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่งผิดสัญญา สามารถทำได้ และทั้งสองฝ่ายต้องกลับคืนสู่ฐานะเดิม ตาม ป.พ.พ. มาตรา 391 แต่ถ้ามีความเสียหายเกิดขึ้นหลังจากมีการบอกเลิกสัญญา คู่สัญญาฝ่ายใดที่ได้รับความเสียหายต้องไปใช้สิทธิทางศาล ดังนั้น ถ้าตัวแทนสถานีบริการน้ำมันได้รับความเสียหายจากบริษัทผู้ขายน้ำมันอย่างไร ต้องไปฟ้องร้องในชั้นศาลหรือฟ้องแย้งในคดีที่ตัวเองถูกฟ้องก็ได้

ประเด็นที่ 5 การหาทางออกในกรณีนี้ควรจะเริ่มต้นอย่างไร

คำตอบ ทำหนังสือไปยังบริษัทผู้ขายน้ำมันว่า ข้อสัญญาไม่เป็นธรรมและบริษัทขายน้ำมันไม่ได้ปฏิบัติตามเงื่อนไขในสัญญา ทำให้ท่านในฐานะตัวแทนสถานีบริการน้ำมันได้รับความเสียหาย หลังจากนั้นหาทนายความ 1 คน ที่ท่านไว้วางใจชิงฟ้องศาลก่อน น่าจะได้ประโยชน์มากกว่า