เหตุผลที่คนไทยฮิตใช้ซอฟต์แวร์เถื่อน

โดย...พรหมเมศร์ ศิริสุขวัฒนานนท์

ประเทศไทยเป็นหนึ่งในประเทศที่มีการละเมิดลิขสิทธิ์พอสมควร ซึ่งส่วนใหญ่ประเทศโลกที่ 3 หรือประเทศกำลังพัฒนาทั้งหลาย ต่างประสบปัญหานี้กันถ้วนหน้า จึงเห็นการรณรงค์และตามจับกุมโดยกองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับอาชญากรรมทางเศรษฐกิจ หรือ บก.ปอศ. ซึ่งมีทั้งภาพยนตร์ เพลง ยารักษาโรค สินค้าที่เป็นทรัพย์สินทางปัญญา รวมถึงซอฟต์แวร์ประเภทต่างๆ เช่น ซอฟต์แวร์คอมพิวเตอร์ เกม เป็นต้น

ทางเว็บไซต์ไทยแวร์ ซึ่งเป็นศูนย์กลางแจกและจำหน่ายซอฟต์แวร์ของประเทศไทย จึงได้ทำการสำรวจความคิดและพฤติกรรมผู้บริโภคว่าอะไรคือเหตุผลที่เลือกใช้โปรแกรมเถื่อน ทั้งที่โปรแกรมเหล่านั้นมีคุณภาพดี คุ้มค่าที่จะจ่ายเงิน โดยมีหัวข้อว่า “เหตุผลที่คุณเลือกใช้โปรแกรมเถื่อน เกมเถื่อน หรือแอพเถื่อน คืออะไร”

จากการสำรวจพบว่า คนไทยมีการใช้ซอฟต์แวร์เถื่อนคิดเป็นสัดส่วน 82% ขณะที่ใช้ซอฟต์แวร์ลิขสิทธิ์ 18% นี่คือสัดส่วนจากผู้ใช้งานทั่วไป อาจเห็นว่าสัดส่วนการละเมิดสูงมาก แต่ต้องเข้าใจว่านี่ไม่ใช่ผู้ใช้องค์กรที่ส่วนใหญ่ใช้ซอฟต์แวร์ลิขสิทธิ์ถูกต้อง และการใช้งานทั่วไปตามบ้านมีโอกาสละเมิดลิขสิทธิ์และถูกตรวจจับได้ยากกว่า

ปัจจุบันการใช้งานซอฟต์แวร์เถื่อนได้ลดลงไปมาก เพราะอุปกรณ์ที่ซื้อ เช่น โน้ตบุ๊ก หรือเดสก์ท็อป ที่นิยมบันเดิลและติดตั้งไมโครซอฟท์ วินโดวส์ ไปตั้งแต่ต้นอยู่แล้ว มีส่วนช่วยลดการละเมิดได้มาก ประกอบกับการลดราคาลงมาในระดับที่จับต้องได้ โดยวินโดวส์ 8 ราคาเริ่มต้นประมาณ 4,300 บาท ขณะที่ไมโครซอฟท์ ออฟฟิศ ราคาเริ่มต้นประมาณ 8,000 บาท ส่วนซอฟต์แวร์เกมต่างๆ มีราคาตั้งแต่ 500-4,000 บาท ขึ้นกับผู้จำหน่ายและการลดราคาในแต่ละช่วง

ทั้งนี้ ผลของการสำรวจเหตุผลที่ใช้งานซอฟต์แวร์เถื่อน 46% ตอบว่า ซอฟต์แวร์ของแท้มีราคาสูง ไม่มีกำลังทรัพย์เพียงพอ ถือเป็นเหตุผลหลักที่ใครหลายคนเลือกใช้ของเถื่อนแทนที่จะซื้อของจริง ซึ่งถือว่าน่าเป็นห่วง เพราะเท่ากับว่ามีความต้องการใช้งานและเลือกที่จะใช้แบบผิดกฎหมายมากกว่า ทั้งที่มีซอฟต์แวร์แบบโอเพ่นซอร์ส เปิดให้ดาวน์โหลดและนำไปใช้ฟรีอยู่ด้วย

ขณะที่ 24% ระบุว่าใช้เพราะชอบของฟรี ประหยัดเงินไปซื้อของอย่างอื่นดีกว่า ทั้งที่ความจริงแล้วซอฟต์แวร์ถูกลิขสิทธิ์ไม่ใช่ของฟรี ความเข้าใจแบบนี้ถือว่าน่าเป็นห่วงสำหรับอุตสาหกรรมซอฟต์แวร์ ไม่เฉพาะจากต่างประเทศ แต่ยังมีผลต่อซอฟต์แวร์ที่พัฒนาโดยคนไทยเองด้วย เพราะการเลือกใช้ของเถื่อนทำให้ไม่ต้องจ่ายเงิน จึงไม่แปลกที่ทำให้ต้องมีการรณรงค์ใช้ของถูกกฎหมาย ยอมจ่ายเงินเพื่อสนับสนุนผู้พัฒนาผลงาน

วิธีการอีกแบบหนึ่งที่นำมาใช้ในแอพพลิเคชั่น คือ พัฒนาแอพพลิเคชั่นขึ้นมาให้ใช้งานฟรี แต่มีฟีเจอร์หรือคุณสมบัติต่างๆ แบบจำกัด และต้องลงทะเบียนเพื่อจ่ายเงินซื้อเพิ่ม มีส่วนช่วยให้แอพพลิเคชั่นต่างๆ ได้รับความนิยมมากขึ้น และที่สำคัญคือ เงินที่จ่ายนั้นไม่สูงจนเกินไป ทำให้ผู้ใช้กล้าที่จะจ่ายเงินมากขึ้น เพราะรู้สึกว่าคุ้มค่า หรือลักษณะของแอพพลิเคชั่นเกมมีการพัฒนาเกมในลักษณะ อิน-แอพ-เพอร์เชส หรือจ่ายเงินเพื่อซื้อสิ่งของภายในเกม เรียกว่า ดาวน์โหลดเกมฟรี เล่นได้แต่ไม่ค่อยเก่งนัก ถ้าอยากเก่งต้องยอมจ่ายเงินซื้อของภายในเกม ซึ่งอาจเป็นตัวช่วยหรือสิ่งพิเศษที่เหนือกว่าคนอื่นๆ

ถัดมา 10% ตอบว่าลองดาวน์โหลดของเถื่อนมาใช้ก่อน ค่อยตัดสินใจว่าจะซื้อของแท้มาใช้ในภายหลัง ส่วนนี้เป็นเหตุผลในเบื้องต้นที่ผู้ใช้เริ่มต้นดาวน์โหลดของเถื่อน และหลายครั้งก็ขยายผลเป็นการใช้งานตามปกติ นั่นคือไม่มีการซื้อของแท้ตามมาเหมือนที่คาดไว้ หรือไม่รู้ว่าซอฟต์แวร์นี้จะดีจริงหรือไม่ จะตรงกับความต้องการแค่ไหน ซึ่งมีการเสนอให้สามารถดาวน์โหลดเวอร์ชั่นทดลองมาใช้งานก่อนสัก 30 วัน จากนั้นจึงค่อยตัดสินใจจ่ายเงินซื้อของแท้

แต่ก็มีอุปสรรคถัดมา นั่นคือ ผู้ใช้งาน 9% ระบุว่าช่องทางการจ่ายเงินยาก ไม่มีบัตรเครดิตหรือเดบิต ซึ่งปัจจุบันซอฟต์แวร์จำนวนไม่น้อยไม่ขายเป็นกล่องแล้ว แต่ขายผ่านการดาวน์โหลด ซึ่งต้องจ่ายเงินด้วยบัตรเครดิตเป็นส่วนใหญ่ หรือหากจะให้ใช้เวอร์ชั่นทดลองก่อน พอถึงเวลาที่คิดจะซื้อจริงๆ ก็ไม่สามารถทำได้

ในทางตรงกันข้าม หากไม่มีเวอร์ชั่นทดลอง เกิดใช้งานซอฟต์แวร์แล้วทำได้ไม่ตรงกับความต้องการ จะสามารถติดต่อกับศูนย์บริการได้ที่ไหน อย่างไร มีรับประกันคืนเงินหรือไม่ ถือเป็นอุปสรรคเช่นเดียวกัน และอีก 5% คือเหตุผลอื่นๆ เช่น คนอื่นก็ใช้ของเถื่อนกัน จึงใช้ตาม แสดงว่าหากใครยอมจ่ายเงินซื้อของแท้เท่ากับเสียเปรียบคนอื่นๆ ที่สามารถหาดาวน์โหลดใช้ของแท้ ซึ่งเป็นความเชื่อที่ไม่ถูกต้อง หรือเป็นซอฟต์แวร์ที่ไม่มีตัวแทนจำหน่ายในประเทศไทย จึงไม่มีทางเลือก จำใจต้องใช้ของเถื่อน

นอกจากนี้ ยังมีเหตุผลส่วนน้อย เช่น 3% บอกว่าหาซื้อยาก ไม่สามารถหาซื้อได้ 3% การสั่งซื้อยุ่งยาก ทำไม่เป็น และ 3% ใช้งานแค่บางส่วน บางฟีเจอร์เท่านั้น จึงไม่จำเป็นต้องจ่ายเงินซื้อของแท้ซึ่งมีฟีเจอร์ที่ไม่ได้ต้องการใช้งาน

หากจะว่ากันตามจริงแล้ว นี่คือสิ่งที่ต้องร่วมกันรณรงค์อย่างยิ่ง โดยต้องพยายามผลักดันให้หันมาใช้ของแท้ถูกลิขสิทธิ์ เริ่มต้นจากซอฟต์แวร์ที่พัฒนาโดยคนไทยก่อนก็ได้ เพื่อเป็นการสนับสนุนให้นักพัฒนาไทยสามารถต่อยอดผลงานได้ ส่วนของนักพัฒนาเองทั้งไทยและต่างประเทศก็ต้องปรับตัวโดยลดราคาซอฟต์แวร์ให้สามารถจับต้องได้ เข้าถึงได้มากขึ้น ขณะเดียวกันต้องพัฒนาช่องทางรับชำระเงินให้สอดคล้องกับโครงสร้างพื้นฐานของประเทศนั้นๆ เชื่อว่าจะมีส่วนช่วยลดปัญหาการใช้ของเถื่อนมากกว่าการปราบปราม ซึ่งเป็นการใช้ไม้แข็ง และอาจไม่ใช่คำตอบที่ถูกต้องเสมอไป