ใครแต่งตั้งและถอดถอนกรรมการ

ผมขอทำแผนภูมิเรื่องการแต่งตั้ง ถอดถอนกรรมการและวาระกรรมการของบริษัทจำกัด บริษัทมหาชนจำกัด บริษัทจดทะเบียน (รวมทั้งบริษัทย่อย) ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ (ป.พ.พ.) ว่าด้วยบริษัทจำกัด พ.ร.บ.บริษัทมหาชนจำกัด หรือ พ.ร.บ.หลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ฯ มาเปรียบเทียบให้ดูครับ

ใครแต่งตั้งและถอดถอนกรรมการและวาระการเป็นกรรมการ

ข้อสังเกต

บริษัทจำกัด

1.คนที่แต่งตั้งและถอดถอนกรรมการมีได้เฉพาะผู้ถือหุ้นเท่านั้น (ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1151 ผู้ถือหุ้นจะมาขอให้ศาลถอดถอนผู้ถือหุ้นไม่ได้ (คำพิพากษาฎีกาที่ 310/2510) ผู้ถือหุ้นจะต้องดำเนินการเรียกประชุมผู้ถือหุ้นเพื่อถอดถอนกรรมการโดยใช้เสียงข้างมาก เคยมีคำพิพากษาฎีกา 4049/2540 ที่ให้ศาลถอดถอนและแต่งตั้งผู้แทน (หรือกรรมการได้) โดยอาศัย ป.พ.พ. มาตรา 73

2.ข้อบังคับสามารถกำหนดคุณสมบัติของกรรมการได้ เช่น ตัวเป็นผู้ถือหุ้นหรือไม่ก็ได้ การแต่งตั้งกรรมการโดยคณะกรรมการเองจะมีได้ก็กรณีที่กรรมการลาออกหรือพ้นจากตำแหน่งตามกฎหมายและข้อบังคับกำหนดให้คณะกรรมการแต่งตั้งกรรมการแทนได้

3.คณะกรรมการหรือกรรมการบริษัทจำกัดสามารถแต่งตั้งฝ่ายบริหารหรืออนุกรรมการให้จัดการบริษัทตามคำสั่งของข้อบังคับของบริษัทได้

4.วาระการเป็นกรรมการเป็นไปตามข้อบังคับ หากไม่มีข้อบังคับกำหนด ก็ต้องเป็นไปตาม ป.พ.พ. 1152, 1153 คือ กรรมการหนึ่งในสามต้องพ้นจากตำแหน่ง ส่วนใหญ่บริษัทจำกัดมีข้อบังคับ

บริษัทมหาชนจำกัดและบริษัทจดทะเบียน

1.การแต่งตั้งถอดถอนกรรมการจะกระทำได้ก็โดยผู้ถือหุ้นเท่านั้น และการแต่งตั้งอาจต้องใช้วิธีการลงคะแนนสะสม (Cumulative Voting) อันเป็นวิธีการที่ผู้ถือหุ้นสามารถรวบรวมคะแนนเสียงทั้งหมดของตนเพื่อลงคะแนนเสียงให้บุคคลใดบุคคลหนึ่งได้ กรณีหากไม่มีข้อบังคับกำหนดไว้เป็นอย่างอื่น บริษัทมหาชนส่วนใหญ่ในประเทศไทยจะมีข้อบังคับใช้คะแนนเสียงข้างมาก (มาตรา 70 พ.ร.บ.บริษัทมหาชน)

2.กรรมการบริษัทจดทะเบียนต้องมีคุณสมบัติเพิ่มเติมตามที่กฎหมายกำหนด เช่น กรรมการอิสระมีลักษณะไม่ต้องห้ามที่แสดงกิจการขาดความเหมาะสมที่จะได้รับความไว้วางใจให้บริหารกิจการตามประกาศคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) หรือกรณีกรรมการสถาบันการเงินประกันภัย ก็มีกฎหมายพิเศษที่ต้องไปดู

3.การถอดถอนกรรมการบริษัทมหาชนก่อนครบวาระ ต้องได้คะแนนเสียงไม่น้อยกว่า 3 ใน 4 ของจำนวนผู้ถือหุ้นที่เข้าประชุมและมีสิทธิออกเสียงและนับเสียงเกินกึ่งหนึ่งของผู้ถือหุ้นที่เข้าประชุมและมีสิทธิออกเสียง (มาตรา 76) ซึ่งการนับจำนวนคนเช่นนี้จะเป็นปัญหาของผู้ถือหุ้นข้างมากแต่มีจำนวนผู้ถือหุ้นน้อย

4.วาระกรรมการบริษัทมหาชนต้องเปลี่ยน 1 ใน 3 ทุกปี แต่มีสิทธิรับเลือกตั้งใหม่

5.คณะกรรมการบริษัทมหาชนและบริษัทจดทะเบียนอาจแต่งตั้งคณะกรรมการอื่นๆ คณะกรรมการบริหาร คณะกรรมการตรวจสอบ คณะกรรมการสรรหา ฯลฯ ได้ รวมทั้งฝ่ายบริหารได้ (ตามมาตรา 77 วรรค 2)

การลาออกจากกรรมการ

ปัจจุบันกรรมการสามารถลาออกได้และถือว่ามีผลก็ต่อเมื่อจดหมายมาถึงบริษัทและควรส่งนายทะเบียนด้วย หากไม่มีการเปลี่ยนแปลงทางทะเบียนก็จะยกขึ้นยันบุคคลภายนอกไม่ได้ (ดูคำพิพากษาฎีกา 1328/2535) ซึ่งกรณีดังกล่าวน่าจะใช้ได้กับบริษัท 3 ประเภท

ตอนหน้าจะมาเขียนถึงหน้าที่และบทบาทกรรมการครับ