ธรรมนูญครอบครัว บทเรียนจากธุรกิจญี่ปุ่นอายุ 300 ปี

ในตอนที่แล้วผมได้เกริ่นไว้ว่าจะนำธรรมนูญครอบครัวของตระกูล MOGI

โดย..กิติพงศ์ อุรพีพัฒนพงศ์ 

(ที่เริ่มเขียนไว้ตั้งแต่ปี 1964 จาก 10 ข้อ จนถึงปัจจุบันมี 16 ข้อ โดยธรรมนูญครอบครัวของตระกูลนี้เริ่มจากแนวคิดของแม่คือ นางชิเกะมากิ ที่กำหนดให้มีขึ้นโดยจะเปรียบเทียบกับ 5 C ในบทส่งท้าย 5 C : ข้อคิดสำหรับธุรกิจครอบครัวไทย ของหนังสือวางแผนสืบทอดธุรกิจครอบครัวอย่างยั่งยืน และหนังสือ Family Business รวย รอด อย่างมืออาชีพ ยังได้ยกตัวอย่างธรรมนูญ ครอบครัวจิราธิวัฒน์ จำนวน 8 ข้อ

1.การอยู่ร่วมกัน พี่น้องทุกคนจะต้องอยู่บ้านเดียวกัน กิน เล่น เรียน นอน และทำงานร่วมกัน โดยไม่มีการแบ่งแยกว่าเป็นพี่น้องต่างมารดา

2.การจัดลำดับอาวุโส ไม่ว่าจะเป็นพี่ น้อง ลูก หลาน ทุกคนต้องเคารพกันตามหลักอาวุโสของอายุ แทนการนับตามศักดิ์ความเป็นญาติ

3.การอบรมสั่งสอน แต่ละครอบครัวมีหน้าที่ต้องอบรมสั่งสอนตามลำดับชั้น พ่อสอนลูก พี่สอนน้อง

4.สิทธิของสมาชิกในตระกูล ให้ใช้หลักประชาธิปไตย โดยทุกคนสามารถมีสิทธิแสดงความคิดเห็นได้

5.การศึกษา ลูกผู้ชายต้องเรียนโรงเรียนอัสสัมชัญ ลูกผู้หญิงจะต้องเรียนโรงเรียนมาแตร์เดอีวิทยาลัย และเปิดโอกาสให้ทุกคนสามารถไปเรียนต่อระดับปริญญาในต่างประเทศ

6.การแบ่งงานและความรับผิดชอบในกิจการของครอบครัว จะต้องเป็นไปตามลำดับอาวุโสและความสามารถ ไม่นับตามศักดิ์

7.เมื่อคนในตระกูลทำความดี จะต้องได้รับการชมเชยโดยการมอบหมายงานที่มีความสำคัญมากขึ้น แต่จะต้องไม่มีการชมต่อหน้าจนเหลิง

8.เมื่อคนในตระกูลทำผิด จะต้องมีการออกเป็นจดหมายเวียนถึงพี่น้อง เพื่อเป็นการประจานไม่ให้ใครทำเป็นเยี่ยงอย่าง

นอกจากนี้ บทส่งท้ายของหนังสือที่ผมเขียนไว้ ได้วิเคราะห์ไว้ว่าธุรกิจครอบครัวไทย หากจะเจริญเติบโตได้อย่างยั่งยืน (ดูหน้า 237241) ต้องมี 5 C ที่ประกอบด้วย

(1) Corporate Structure (การจัดโครงสร้างที่ดี)

(2) Compensation (เข้าผลประโยชน์และค่าตอบแทนที่เป็นธรรม)

(3) Communication (การสื่อสารและประสานงานกัน)

(4) Conflict Resolution (กระบวนการระงับข้อพิพาทหรือข้อขัดแย้งของสมาชิกในครอบครัวและที่สำคัญที่สุดคือ C ตัวที่ 5 อันได้แก่

(5) Care and Compassion to family members and stakeholders (ความเอื้ออาทรและความกรุณาและความเห็นใจของสมาชิกในครอบครัวและผู้ที่เกี่ยวข้อง (ซึ่งสำคัญที่สุดกว่าตัว 4 C ข้างต้น)

กรณีของธรรมนูญครอบครัวของกลุ่มจิราธิวัฒน์ก็ดูจะเน้น C ตัวที่ 3 คือ Communication กับ C ตัวที่ 5 คือ Care and Compassion เป็นหลักโดยเน้นเรื่องการเคารพผู้ใหญ่กว่าและการอยู่ร่วมกัน

หากนำธรรมนูญครอบครัว MOGI มาพิจารณาก็พบว่า ธรรมนูญครอบครัวส่วนใหญ่ของตระกูล MOGI มักจะเน้นเรื่อง C ที่ 5 คือ Care and Compassion เป็นต้น โดยแนวคิดเช่นว่านี้ได้สอดแทรกอยู่ในธรรมนูญเกือบทุกข้อซึ่งตรงกับข้อสรุปที่ว่า C ข้ออื่นๆ ไม่สำคัญเท่ากับ C ตัวที่ 5

ผมแยกพิจารณาธรรมนูญครอบครัว MOGI เพื่อประยุกต์กับ 5 C ที่ผมได้เคยเขียนถึงไว้มาดังนี้

(1) Corporate Structure คือ

ข้อ 5 ที่สมาชิกในครอบครัวต้องปฏิบัติอย่างตั้งใจอุตสาหะ เช่นเดียวกับบทบาทหน้าที่กรรมการของบริษัทที่ต้องปฏิบัติหน้าที่ด้วยความซื่อสัตย์สุจริต

ข้อ 6 เรื่องการใช้คนที่เหมาะกับงาน (คือ การกำหนดเกณฑ์ที่สมาชิกในครอบครัวเข้าทำงานโดยมีการสรรหา)

ข้อ 10 การแสวงหาผลกำไรที่สุจริต (วิสัยทัศน์ของธุรกิจ)

ข้อ 11 การแข่งขันอย่างเป็นธรรม (การกำหนดแนวทางในการดำเนินงาน)

ข้อ 14 การก่อหนี้ การค้ำประกัน (ที่ควรมีข้อตกลงในบริษัทโฮลดิงหรือบริษัทครอบครัว)

(2) Compensation คือ

ข้อ 10 เรื่องผลกำไรจากการทำงานหนัก แต่มิใช่เก็งกำไร

ข้อ 12 การวัดผลความสำเร็จและความผิดพลาดพร้อมทั้งการตอบแทน

(3) Communication คือ

ข้อ 13 การปรึกษาสมาชิกในการตัดสินใจทำธุรกิจใหม่

ข้อ 16 การตัดสินใจเรื่องสำคัญโดยความเห็นชอบโดยปรึกษาบุคคลที่เกี่ยวข้อง

(4) Conflict Resolution คือ ข้อ 4 การระงับข้อพิพาทโดยใช้ความดีในการตัดสินสำคัญ

(5) Care and Compassion ซึ่งเป็นข้อกำหนดส่วนใหญ่ของธรรมนูญนี้

ข้อ 1 : ความรักความเคารพซึ่งกันและกัน

ข้อ 2 : ความเชื่อในธรรมและความดี

ข้อ 3 : ความสุภาพ

ข้อ 7 : การศึกษาการมีความรับผิดชอบ

ข้อ 8 : การแบ่งความรัก การพูดคุยด้วยดี

ข้อ 9 : การถ่อมตน

ข้อ 15 : การตอบแทนสังคม

ตัวอย่างของธรรมนูญครอบครัวของตระกูล MOGI น่าจะเป็นเรื่องที่ธุรกิจครอบครัวไทยควรนำไปศึกษาเพื่อเป็นแนวทางต่อไปว่าท่านอยากให้ธุรกิจครอบครัวท่านยืนยงถึง 300 ปีไหมครับ แต่อย่างที่ ผมว่า C ตัวที่ 5 คือ Care and Compassion สำคัญที่สุดจริงๆ