หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI เพื่อนคลายเหงาที่อาจเป็นภัยเงียบใกล้ตัว
หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI ทั้งน่ารัก ฉลาด และช่วยคลายเหงา แต่อาจแฝงอันตรายทั้งทางจิตใจ ความเป็นส่วนตัว และผลกระทบต่อผู้เปราะบางไปพร้อมกัน
ที่ผ่านมาเราอาจพบเห็นสัตว์เลี้ยงอิเล็กทรอนิกส์กันมาไม่น้อย ตั้งแต่ของเล่นยุคเก่าอย่าง เฟอร์บี้ หรือ ทามาก็อต ที่เราเล่นกันตั้งแต่สมัยเด็ก วันเวลาผ่านไปเมื่อมีการเข้ามาของเทคโนโลยี AI สัตว์เลี้ยงหุ่นยนต์ยิ่งเพิ่มระดับความฉลาดและสมจริงจนหลายท่านต่างชื่นชอบ ทว่าเทคโนโลยีนี้ใช่จะมีแต่ด้านดีเสมอไป
แต่ก่อนอื่นเราคงต้องมาพูดถึงกันเสียหน่อยว่า หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI ในปัจจุบันเป็นอย่างไรและทำอะไรได้บ้าง
หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI ประโยชน์จากการใช้งาน
ปัจจุบันหุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI มีหลายรูปแบบ ตั้งแต่เฟอร์บี้ที่มีการนำ AI ใส่ลงไป หรือหุ่นยนต์อื่นๆ เช่น AIBO หุ่นยนต์สุนัขจดจำเจ้าของพร้อมจำลองพฤติกรรมอย่างสมจริง, Paro หุ่นยนต์แมวน้ำสำหรับบำบัดอาการสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ หรือ Moflin หุ่นยนต์หนูแฮมสเตอร์ที่พัฒนาบุคลิกภาพตามพฤติกรรมผู้ใช้งาน
ประโยชน์ของหุ่นยนต์สัตว์เลี้ยงมีหลายด้าน แรกสุดคือตัวเลือกสำหรับคนที่ไม่สามารถเลี้ยงสัตว์ได้ ทั้งจากข้อจำกัดด้านสุขภาพ สถานที่ และเวลา หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยงที่ไม่ต้องการดูแลและเวลามากนักจึงตอบโจทย์มากกว่า โดยเฉพาะในปัจจุบันที่หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI เหล่านี้มีความสมจริงขึ้นเรื่อยๆ
หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI รุ่นใหม่ได้รับการออกแบบให้จดจำใบหน้าและเสียงของผู้ใช้งาน พร้อมตอบสนองพฤติกรรมในหลายด้าน ช่วยผ่อนคลายความเหงาจากการอาศัยอยู่คนเดียว ส่งเสริมสุขภาพจิตจากการมีปฏิสัมพันธ์เชิงบวก มีส่วนช่วยในการบำบัดภาวะเครียด วิตกกังวล และภาวะซึมเศร้าอย่างมีประสิทธิภาพ
สำหรับผู้สูงอายุการโต้ตอบกับหุ่นยนต์สัตว์เลี้ยงช่วยกระตุ้นสมอง ช่วยบรรเทาและชะลออาการสมองเสื่อมลงได้ อีกทั้งยังสามารถใช้ในฐานะเพื่อนเล่นเด็ก ส่งเสริมการเรียนรู้ พัฒนาการ และปฏิสัมพันธ์ทางอารมณ์อย่างเหมาะสม บางรุ่นยังได้รับการออกแบบให้ส่งเสริมทักษะวิชาการอีกด้วย
ความก้าวหน้านี้เองทำให้หลายส่วนเริ่มเกิดการตั้งคำถามต่ออันตรายจากหุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI
ปัญหาจากกรณีที่เกิดขึ้นจริง ความเหมือนจริงจนแยกไม่ออก
จริงอยู่หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI อาจส่งเสริมพัฒนาศักยภาพในหลายด้าน แต่ด้วยการเลียนแบบพฤติกรรมอย่างสมจริงและสร้างความผูกพันทางอารมณ์มากเกินไปก็อาจเป็นอันตรายได้เช่นกัน สำหรับเด็กเล็กที่แยกแยะไม่ออก สิ่งนี้อาจคล้ายกับวีดีโอเกมหรือสมาร์ทโฟน ร้ายแรงกว่านั้นคือกลุ่มผู้ป่วยทางจิตเวช ที่อาจถูกชักจูงโน้มน้าวจากความสัมพันธ์นี้
ฟังดูไม่น่ามีปัญหานักเนื่องจากหุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI ไม่น่าสร้างผลกระทบมาก แต่เคยมีกรณีตัวอย่างของ Replika AI ที่เคยมีฟีเจอร์สนทนาเชิงชู้สาวจนนำไปสู่การใช้งานอย่างไม่เหมาะสม แต่เมื่อผู้ให้บริการถอดระบบนี้ออกผู้ใช้งานบางส่วนกลับเศร้าโศกเสียใจ แสดงให้เห็นถึงความผูกพันทางอารมณ์ต่อ AI
สิ่งนี้ชวนให้เราตั้งคำถามว่า หากวันหนึ่งบริการหุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI ปิดให้บริการ แม้อุปกรณ์จะยังอยู่แต่ไม่สามารถเข้าถึงเซิร์ฟเวอร์กลางได้อีกจะก่อให้เกิดผลกระทบทางอารมณ์เช่นไร โดยเฉพาะเมื่อกลุ่มคนที่เราพูดถึงคือเด็ก ผู้สูงอายุ และผู้ป่วยจิตเวชที่มีความเปราะบางทางอารมณ์ทั้งสิ้น
นอกจากนี้การพึ่งพาหุ่นยนต์สัตว์เลี้ยงมากเกินไป ยังอาจทำให้ผู้ใช้งานละเลยการมีปฏิสัมพันธ์กับคนจริงในที่สุด
ข้อมูลส่วนตัวกับทิศทางที่น่าตั้งคำถาม
อีกหนึ่งข้อกังวลที่ได้รับการตั้งคำถามขึ้นมาพร้อมกันคือ ความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัว เราทราบดีว่าหุ่นยนต์สัตว์เลี้ยงรุ่นใหม่จดจำใบหน้า เสียง และตอบสนองต่อพฤติกรรม จากการรับรู้ข้อมูลผ่านภาพและเสียงของผู้ใช้งาน แต่นั่นหมายถึงการเก็บข้อมูลจากเราเป็นจำนวนมาก จนนำไปสู่การตั้งคำถามว่า ข้อมูลเหล่านี้จะถูกนำไปใช้อย่างไร
ข้อมูลรั่วไหลเป็นข่าวที่เราพบเห็นได้ทั่วไปในยุคปัจจุบัน แค่เบอร์โทรศัพท์หรืออีเมลก็สร้างปัญหาได้มากมาย แต่จะเป็นอย่างไรถ้าข้อมูลใบหน้า เสียง และท่าทางของเรารั่วไหลสู่ภายนอก ถูกนำไปใช้เป็นวัตถุดิบในการหลอกลวงต้มตุ๋นไปจนโจรกรรมจนอาจกลายเป็นปัญหาร้ายแรง
อันดับถัดมาคือข้อมูลที่เก็บบันทึกจะถูกนำไปใช้งานอย่างไร นอกจากเพื่อความบันเทิงแล้วเป็นไปได้แค่ไหนที่ข้อมูลภาพภายในบ้าน สินค้า ข้าวของเครื่องใช้ ยี่ห้อผลิตภัณฑ์ หรือกระทั่งอาหารที่ทานอาจจถูกนำไปใช้ในเชิงการตลาด ซึ่งจะยิ่งทำให้ปัญหาการโฆษณายิ่งส่งตรงมาถึงเราได้แม่นยำจนน่าขนลุกยิ่งขึ้น
ร้ายแรงกว่านั้นในกรณีที่ตัวอุปกรณ์เหล่านี้ไม่ได้ถูกอัปเดตช่องโหว่ความปลอดภัยจนถูกเข้าถึงจากภายนอก นั่นจะทำให้หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยงกลายเป็นกล้องวงจรปิดมีชีวิตที่คอยรายงานข้อมูลพฤติกรรมในบ้านแก่อาชญากร จนอาจทำให้ผู้อยู่อาศัยทั้งหมดภายในบ้านได้รับอันตรายได้เช่นกัน
นี่เป็นเหตุผลน่าสนใจที่ชี้ให้เห็นว่า หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยงที่น่ารักทั้งหลายอาจมีอันตรายกว่าที่คิด
แน่นอนเราคงคาดเดาได้ยากว่า หุ่นยนต์สัตว์เลี้ยง AI จะเช้ามามีบทบาทและอิทธิพลในทิศทางใดได้บ้าง แต่เราคงปฏิเสธความเปลี่ยนแปลงนี้ได้ยาก สิ่งเดียวที่ทำได้ตอนนี้คือการร่างกฎข้อบังคับสำหรับปกป้องผู้บริโภคให้ครอบคลุมเท่าที่ทำได้ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความเสียหายในอนาคต
ที่มา