ศาสนา “กาวด่าย” ในเวียดนาม

โดย ... มรกตวงศ์ ภูมิพลับ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ในเวียดนามช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 มีศาสนาที่น่าสนใจเกิดขึ้นในเวียดนามคือ กาว ด่าย (Cao Dai)

ปี 1926 กาวด่ายเกิดขึ้นจากการที่ โงวันเจียว (Ngo Van Chieu) ข้าราชการอาณานิคมฝรั่งเศสนำคำสอนขงจื๊อ พุทธ คริสต์ อิสลาม เต๋า และความเชื่อท้องถิ่นมาผสมกันและยกนักปราชญ์สำคัญให้เป็นนักบุญ เช่น โยนออฟอาร์ค (Joan of Arc) วิลเลียม เชคสเปียร์ (William Shakespeare) วิกตอร์ อูโก (Victor Hugo) ซุนยัตเซ็น เลนิน กระทั่งนักชาตินิยมเวียดนามอย่าง ฟายโบ่ยเจิว (Phan Boi Chau) ก็ถูกนับรวมไปด้วย

กาวด่ายเชื่อว่ามีพระเจ้าสูงสุดสร้างสันติภาพระหว่างศาสนา จึงรวมทุกศาสนาและความเชื่อ ใช้สัญลักษณ์ “ดวงตาข้างซ้าย” ของพระเจ้าผู้สร้างโลก ใช้สี 3 สี ได้แก่ เหลืองหมายถึงศาสนาพุทธ ฟ้าหมายถึงลัทธิเต๋า แดงหมายถึงขงจื๊อ ศาสนานี้แพร่หลายบริเวณปากแม่น้ำโขง ปัจจุบันมีผู้นับถือมากกว่า 4 ล้านคน ศูนย์กลางเป็นวิหารขนาดใหญ่ที่จังหวัดเต็ยนิญ ห่างเมืองโฮจิมินห์ไปทางตะวันตกเฉียงเหนือ 100 กิโลเมตร กาวด่ายยังมีวิหารย่อยอีกหลายแห่งในเมืองปากแม่น้ำโขง เช่น เบ๋นแจ (Ben Tre) ลองอาน (Long An) ทั้งยังมีสาขาในต่างประเทศ เช่น กัมพูชา สปป.ลาว ออสเตรเลียและอเมริกา ผู้ศรัทธาส่วนมากเป็นชาวเวียดนามโพ้นทะเล

สมัยที่ฝรั่งเศสปกครองอินโดจีน กาวด่ายถึงกับมีกองกำลังติดอาวุธของตัวเองต่อต้านฝรั่งเศส ต่อมายังเป็นกองกำลังที่เป็นปฏิปักษ์กับรัฐบาลเวียดนามใต้ในทศวรรษ 1950 โดยคาดว่ามีกำลังถึง 25,000 คน ประธานาธิบดีโงดิ่ญเสี่ยม (Ngo Dinh Diem) แห่งเวียดนามใต้ได้ทำการปราบศาสนานี้อย่างหนัก แต่หลังจากปี 1975 เมื่อเวียดนามรวมประเทศ พรรคคอมมิวนิสต์ควบคุมกาวด่ายอย่างเข้มงวดเพราะกาวด่ายวิพากษ์วิจารณ์พรรคคอมมิวนิสต์ทั้งยังมองว่าเคยเป็นเครื่องมือของมหาอำนาจ ช่วงนี้สาวกกาวด่ายจำนวนมากจึงหนีไปต่างประเทศ

จนปี 1986 เมื่อเวียดนามเปิดประเทศ รัฐบาลผ่อนปรนกับกาวด่ายมากขึ้น ในปี 2015 ตัวแทนพรรคคอมมิวนิสต์เปลี่ยนมาเชิดชูกาวด่ายในโอกาสครบรอบก่อตั้ง 90 ปีว่าเป็นแนวร่วมการสร้างชาติและต่อต้านผู้รุกราน

ข้อที่น่าสนใจคือ กาวด่ายมีการจัดองค์กรชัดเจน มีผู้นำสูงสุด แบ่งนักบวชตามลำดับชั้น มีกฎหมายของตัวเองคล้ายคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกที่มีศูนย์กลางที่นครรัฐวาติกัน วิหารใหญ่ของกาวด่ายที่เต็ยนิญมี

พื้นที่ถึง 475 ไร่ ในพื้นที่นี้มีสำนักงาน เรือนพัก โรงครัว โรงเรียน โรงพยาบาล และพื้นที่เพื่อประกอบกิจกรรมทางศาสนา ให้กับนักบวช รวมทั้งสาวกซึ่งคล้ายกับเมืองเมืองหนึ่ง

ในแต่ละวัน จะมีพิธีสวด 4 ครั้งคือ 6 โมงเช้า เที่ยงวัน 6 โมงเย็น และเที่ยงคืน นักบวชจำนวนมากจะสวมชุดต่างกันตามสีสัญลักษณ์ของศาสนา สาวกสวมชุดสีขาว เมื่อเริ่มสวดจะบรรเลงดนตรีและสวดตามนักบวช กาวด่ายยังมีเทศกาลประจำปีซึ่งแสดงแสดงสีเสียงอย่างยิ่งใหญ่ ต่อมายังเปิดวิหารให้นักท่องเที่ยวเยี่ยมและเข้าร่วมสังเกตพิธีสวด โดยโปรแกรมนี้ถูกรวมเข้ากับแพ็กเกจทัวร์ที่มักพ่วงกับการไปเที่ยวอุโมงค์กู่จี (Cu Chi) ที่อยู่ไม่ห่างกันมากนัก

มาถึงตอนนี้จึงเรียกได้ว่ากาวด่ายปรับตัวเองจากศาสนาที่เคยเคลื่อนไหวทางการเมืองเข้ากับทุนนิยมเรียบร้อยแล้ว

ภาพ: การประกอบพิธีกรรมในมหาวิหารกาวด่าย จังหวัดเต็ยนิงห์ (Tay Ninh)

เครดิตภาพ: มรกตวงศ์ ภูมิพลับ