posttoday

Manila North Cemetery 'สุสานคนเป็น'

14 กุมภาพันธ์ 2561

ฟิลิปปินส์เป็นประเทศสมาชิกอาเซียนที่มีประชากรหนาแน่นที่สุดประเทศหนึ่งด้วยประชากรกว่า 104 ล้านคน

โดย...มรกตวงศ์ ภูมิพลับ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ฟิลิปปินส์เป็นประเทศสมาชิกอาเซียนที่มีประชากรหนาแน่นที่สุดประเทศหนึ่งด้วยประชากรกว่า 104 ล้านคน  กรุงมะนิลาเมืองหลวงก็ไม่ต่างจากเมืองใหญ่ทั่วโลกคือมีคนอยู่อย่างแออัด ทางการระบุว่าในปี 2016 เมืองหลวงแห่งนี้มีประชากรถึง 7 หมื่นคนต่อ 1 ตารางกิโลเมตร

การที่ชาวคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกเชื่อว่าการคุมกำเนิดนั้นผิดต่อหลักศาสนา การจัดการสาธารณูปโภคที่แย่ ช่องว่างทางเศรษฐกิจที่ถ่างกว้างระหว่างคนรวยกับคนจน ฯลฯ ผลคือเกิดชุมชนแออัดหลายแห่ง มีคนไร้บ้านใช้ชีวิตอยู่ตามที่สาธารณะจนเป็นภาพคุ้นตา

เรื่องที่น่าตะลึงสำหรับคนต่างชาติที่ไปเยือนมะนิลาคือ การเห็นคนฟิลิปปินส์บางส่วนใช้ชีวิตในสุสานกลางเมืองร่วมกับคนตายที่เป็นเจ้าของสถานที่ ถึงขนาดที่ว่ามีบริษัททัวร์ที่จัดโปรแกรมไปเที่ยวในสุสานเพื่อเรียนรู้ชีวิตผู้คนที่อาศัยอยู่ที่นี่

สุสานคริสต์ที่เก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งในมะนิลา คือ สุสานตอนเหนือ (Manila North Cemetery) ซึ่งเริ่มใช้เป็นที่ฝังร่างไร้วิญญาณตั้งแต่ปี 1904 สุสานแห่งนี้มีพื้นที่ถึง 54 เฮกตาร์ สุสานนี้ยังเป็นที่ฝังร่างอดีตประธานาธิบดีฟิลิปปินส์ ทายาทและครอบครัวนักชาตินิยมคนสำคัญของชาติ ตลอดจนชาวต่างชาติที่ทำประโยชน์ให้กับฟิลิปปินส์ต่างกรรมต่างวาระ หลุมศพแต่ละหลุมจะมีการตกแต่งแตกต่างกันซึ่งบ่งบอกสัญชาติและที่มาของผู้วายชนม์

หลุมศพส่วนใหญ่ ญาติผู้ตายจะกั้นเขตก่อกำแพงกั้นรั้วเป็นสัดส่วน บ้างก็เป็นพื้นที่เปิดฝังคนเชื้อสายเดียวกันในบริเวณเดียวกันหลายหลุม บางสุสาน มีการฝังเรียงต่อกันขึ้นไปสูงราว 2-3 เมตร บางจุดมีการสร้างอนุสาวรีย์แล้วนำกระดูกมาฝังไว้ในบริเวณโดยรอบอนุสาวรีย์ที่มีการแบ่งพื้นที่เอาไว้

สำหรับหลายสังคมสุสานคือที่ของผู้วายชนม์ แต่สุสานแห่งนี้ทำหน้าที่พิเศษที่หลายคนคาดไม่ถึงคือ เป็น “บ้าน” ของผู้ไม่มีที่อยู่อาศัย กลุ่มผู้อยู่อาศัยหลักในสุสานคือครอบครัวผู้ดูแลหลุมศพ (Care takers) ที่สืบทอดอาชีพมาหลายรุ่น หน้าที่คือดูแลทำความสะอาดหลุมศพตระกูลต่างๆ มีคนทำอาชีพนี้ราวหมื่นคนในมะนิลา พวกเขามีรายได้ประมาณ 100 เปโซ/วัน (ประมาณ 60 บาท) บางคนอาจมีรายได้ถึง 19,000 เปโซ/เดือน (ประมาณ 11,500 บาท)

บางครอบครัวที่ประกอบอาชีพนี้ส่งเสียลูกๆ เรียนจนจบระดับอุดมศึกษา คนที่นี่ใช้สุสานคล้ายกับบ้าน ทำกิจวัตรประจำวันตั้งแต่ทำอาหาร อาบน้ำ ซักผ้า นั่งฟังวิทยุ ดูทีวี อาศัยน้ำจากบ่อน้ำที่ขุดลงไปใต้ดิน ใช้ไฟฟ้าจากแบตเตอรี่รถยนต์ ส่วนมากพวกเขาตื่นเช้าตรู่และเข้านอนราวสามทุ่ม ผู้ดูแลหลุมศพ บางคนอายุมากถึง 90 ปี แต่ยังทำงานกระฉับกระเฉง หลายคนเชื่อว่าคนในสุสานมีชีวิตยืนยาวกว่าคนที่อาศัยอยู่ข้างนอก

สำหรับพวกเขา สุสานคือบ้านและเป็นชุมชนปกติ พวกเขาไม่กลัวคนตายและมองว่าชีวิตแบบนี้ดีกว่าไร้บ้าน ส่วนคนไร้บ้านที่เข้ามาอาศัยในสุสานชั่วคราวจะอาศัยอยู่ในบริเวณเก็บศพคนไร้ญาติและคนยากจน สภาพความเป็นอยู่จะแย่กว่ากลุ่มที่เป็นผู้ดูแลหลุมศพ

ปัจจุบันทางการฟิลิปปินส์พยายามป้องกันไม่ให้คนเข้ามาอาศัยในสุสานเพิ่มอีก ด้วยการพิจารณาใบอนุญาตผู้ดูแลหลุมศพอย่างเข้มงวด อย่างไรก็ตามบางครอบครัวในสุสานก็บอกเราว่า ถ้าเลือกได้ พวกเขาต้องการให้ลูกๆ ออกไปใช้ชีวิตปกติเหมือนกับคนนอกสุสานมากกว่าอยู่ในลักษณะ “สุสานคนเป็น” เช่นที่เป็นอยู่