สื่อสารข้ามวัฒนธรรม

โดย...ดร.อัจฉรา จุ้ยเจริญ

วัฒนธรรมที่แตกต่างกันเป็นอุปสรรคต่อการสื่อสารได้ แต่อีกด้านหนึ่งก็มีประโยชน์ เพราะทำให้ได้แนวคิดและมุมมองที่หลากหลาย บ่อยครั้งที่ดิฉันได้ไปร่วมการสัมมนาและการประชุมในต่างประเทศ ซึ่งมีผู้นำสัมมนาหรือการประชุม และสมาชิกที่เข้าร่วมที่มาจากวัฒนธรรมต่างๆ สิ่งที่สังเกตคือ ช่วงที่การประชุมเกิดการสื่อสารคลาดเคลื่อนหรือได้รับประโยชน์ลดลง อันเนื่องมาจากวัฒนธรรมที่ต่างกัน มักเกิดขึ้นระหว่างสามสถานการณ์ดังนี้คือ

หนึ่ง เมื่อมีการระดมสมองและความคิด เช่นชาวไทยและชาวญี่ปุ่น มักรอให้ผู้ที่อาวุโสกว่าได้แสดงความคิดเห็นก่อน ก่อนที่จะพูดอะไรออกไป เพื่อเป็นการให้เกียรติกัน ในขณะที่บางส่วนของผู้ที่มาจากวัฒนธรรมอเมริกันและออสเตรเลีย มักจะให้ความคิดเห็นทันทีเพื่อให้ความร่วมมือ บางคนที่คิดเยอะและพูดช้าๆ มักได้โอกาสพูดน้อย หากโดนตัดบทก็จะเงียบและไม่พูดอะไรเพิ่มขึ้นมากนัก ปล่อยให้ความคิดเห็นเป็นไปตามข้อสรุปของคนที่พูดเยอะกว่า

สอง เมื่อเกิดความเห็นที่ขัดแย้งกัน บางคนก็เงียบและไม่แสดงความคิดที่ต่างกันออกมา เพราะเกรงว่าความสัมพันธ์จะเสียหายภายหลัง บางคนก็แสดงออกชัดเจนทั้งอารมณ์และความเห็น และเริ่มหงุดหงิด ว่าทำไมไม่ช่วยกันแสดงความเห็นในสิ่งที่ตนเองคิดว่าถูกต้อง

สาม เมื่อต้องระบุว่าผู้อื่นต้องการพัฒนาอะไร ในบางวัฒนธรรมถูกสอนมาว่า การได้รับความคิดเห็นตรงไปตรงมาในการพัฒนาตนเอง ถือว่าเป็นของขวัญชั้นยอด แต่บางวัฒนธรรมถือว่าเป็นการทำให้ผู้อื่นเสียหน้า

ดังนั้น ผู้นำจะทำอย่างไรดี เมื่อสมาชิกในทีมมาจากหลากหลายวัฒนธรรม เพื่อป้องกันการสื่อสารที่ผิดพลาดคลาดเคลื่อน และเพื่อให้แน่ใจว่าจะได้รับคุณค่าจากความคิดเห็นของทุกคนอย่างเต็มที่

ก่อนเริ่มประชุม ผู้นำสามารถกล่าวถึงกฎ กติกา มารยาท ในการสื่อสารของทีม ให้สมาชิกในทีมได้มีโอกาสในการแสดงความคิดเห็นได้อย่างสมดุลกัน ตัวอย่างของกฎ กติกา มารยาท เช่น 

เห็นต่างกันได้ ไม่ถือเป็นการแพ้หรือชนะ

รับฟังความคิดเห็นที่แตกต่างเพราะความหลากหลายจะมีประโยชน์กับการตัดสินใจที่สำคัญ

ไม่ควรใช้เวลาทั้งหมดกับการถกเถียงเพื่อเหตุผลของตนเอง

หากเชื่อว่าความคิดของตนเป็นประโยชน์ อย่าเสียจุดยืนเพียงแค่ต้องการให้เรื่องจบง่ายๆ

อย่าใช้การลงคะแนนเสียงไปเสียทุกเรื่อง เพราะเสียงส่วนใหญ่ ใช่ว่าจะนำไปสู่การตัดสินใจที่มีประสิทธิภาพที่สุดเสมอไป

ระหว่างการประชุม ผู้นำคอยสังเกตถึงบรรยากาศของการสื่อสาร และหากเป็นไปในทางสร้างสรรค์ ก็ปล่อยให้ดำเนินไป แต่ถ้าไม่ใช่ก็ต้องยกกฎ กติกา มารยาทขึ้นมาเตือนกัน

เมื่อจบการประชุม หากมีเวลา ชวนให้ทีมทบทวนว่าครั้งนี้เราสื่อสารได้มีประสิทธิภาพหรือไม่อย่างไร หากมีอุปสรรค เราจะช่วยคลี่คลายกันอย่างไรในอนาคต และครั้งหน้าควรจะปรับปรุงอะไร