ทับลาน ประทับใจ

โดย...กาญจน์ อายุ

 ความคิดแรกเมื่อได้ยินคำว่า อุทยานแห่งชาติทับลาน คือความไม่รู้อะไรเลย

 ไม่รู้ว่าที่นี่มีช้างเหมือนเขาใหญ่หรือเปล่า มีต้นลานอย่างเดียวหรือไม่ หรือมีแหล่งท่องเที่ยวอะไรที่คุ้นหูบ้าง

 วิกิพีเดียบอกเราว่า อุทยานแห่งชาติทับลานเป็น 1 ใน 5 พื้นที่คุ้มครองหรือพื้นที่อนุรักษ์ธรรมชาติในเขตผืนป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ หรือผืนป่าตะวันออก ซึ่งมีเนื้อที่ประมาณ 3.8 ล้านไร่ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของสระบุรี นครนายก นครราชสีมา ปราจีนบุรี สระแก้ว และบุรีรัมย์ และ 5 ผืนป่า ได้แก่ อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ทับลาน ปางสีดา ตาพระยา และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่ โดยอุทยานแห่งชาติทับลานอยู่ใน จ.ปราจีนบุรี มีเขตติดต่อกับอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ และเป็นป่าลานผืนสุดท้ายของประเทศไทยด้วย

ลูกลานลอยแก้ว บีบมะนาวลงไปหน่อยจะชื่นใจมาก

 ทว่า ข้อมูลก็ยังไม่ตอบคำถามข้องใจ จนกระทั่งมีโอกาสร่วมเดินทางไปกับโครงการตู้ยาไบโอฟาร์ม เพื่อชุมชนปีที่ 3 ของบริษัท ไบโอฟาร์ม เคมีคัลส์ ที่ได้ลงพื้นที่เยี่ยมเยือนและให้กำลังใจเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า หลังจากได้ติดตั้งตู้ยาพร้อมเวชภัณฑ์จำนวน 23 ตู้ตามหน่วยต่างๆ เป็นที่เรียบร้อย

 ณ ที่ทำการอุทยานแห่งชาติทับลาน ภาคภูมิ อร่ามศิริรุจิเวทย์ นักวิชาการป่าไม้ปฏิบัติการ รับหน้าที่เป็นผู้เล่าและตอบคำถาม โดยเริ่มจากเปิดสไลด์ประกอบการพูดคุย “อุทยานมีพื้นที่ 1,397,375 ไร่ มีอัตรากำลังไม่เพียงพอ และมีคดีลักลอบตัดไม้พะยูงจำนวนมาก” สามหัวข้อบนสไลด์หน้าแรกระบุไว้เช่นนี้ โดยครึ่งปีแรกในปี 2560 มีการกระทำผิดเกี่ยวกับไม้พะยูงจำนวน 33 ราย

 ภาคภูมิเล่าว่า ด้วยปัญหาการลักลอบตัดไม้พะยูงที่มีมาเนิ่นนานและยังไม่หมดไป ทางอุทยานฯ จึงนำเครื่องมือที่พวกเขาเรียกย่อๆ กันเองว่า เอ็นแคป (NCAPS-Network Centric Anti-Poaching System) มาร่วมแก้ปัญหา เป็นเครื่องมือขนาดเล็กที่ฝรั่งใช้จับภาพสัตว์ป่าเพื่อให้รู้ตำแหน่งล่า แต่ทางอุทยานฯ ได้นำมาใช้เพื่อจับภาพผู้ล่าหรือมนุษย์ที่ลักลอบเข้ามากระทำความผิด

ลูกลานลอยแก้ว ของฝากจากที่ทำการอุทยานฯ ทับลาน

 โดยกล้องเอ็นแคปจะใช้เลเซอร์ตรวจจับความเคลื่อนไหวในป่าและส่งภาพแบบเรียลไทม์ไปยังอีเมล ทำให้เจ้าหน้าที่ทราบถึงความผิดปกติ สามารถวิเคราะห์พฤติกรรมหรือปัจจัยคุกคามที่เกิดขึ้น วางแผนได้รัดกุม และออกปฏิบัติการได้รวดเร็ว โดยภาพจะสามารถคาดการณ์เส้นทางที่ผู้ลักลอบใช้ ขนาดกำลังคน หรือตำแหน่งซุ่มรอ ซึ่งนอกจากความรัดกุมและทันท่วงที ยังช่วยให้เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าทำงานได้อย่างปลอดภัยมากขึ้น

 “อุทยานฯ ทับลานมีลักษณะเป็นเมืองล้อมป่า ทำให้มีจุดสุ่มเสี่ยงต่อการลักลอบเข้าพื้นที่ การใช้เครื่องมือและเทคโนโลยีจึงเป็นหัวใจสำคัญต่อการป้องกัน นอกเหนือไปจากการเฝ้าระวังและการลาดตระเวนของเจ้าหน้าที่” ภาคภูมิ กล่าว

 โดยรอบผืนป่าทับลานมีเครื่องมือเอ็นแคปอยู่รอบพื้นที่ รวมถึงเครื่องมืออีกชิ้นที่เจ้าหน้าที่ให้สมญานามว่า กระต่ายน้อยพเนจร หรือจีพีเอส แทร็กเกอร์ อุปกรณ์ติดตามการเคลื่อนที่ของวัตถุโดยใช้สัญญาณดาวเทียมจีพีเอส ซึ่งสามารถแจ้งเตือนเมื่อมีการขยับหรือเคลื่อนที่ และบันทึกความเร็วในการเคลื่อนที่

ต้นยูคาลิปตัส ทิวทัศน์จากหน่วยห้วยคำภู

 “เมื่อพบไม้พะยูงแปรรูปที่ซุกซ่อนไว้ในป่าแต่ไม่พบตัวผู้กระทำความผิด เราจะนำกระต่ายน้อยไปติดตั้งไว้ในเนื้อไม้ เมื่อมีการขนย้ายกระต่ายน้อยจะส่งสัญญาณมายังแอพพลิเคชั่นในมือถือ ช่วยให้เราติดตามเส้นทางการเคลื่อนที่ พฤติกรรมของขบวนการลักลอบตัดฟันไม้พะยูง และทำให้สาวไปถึงต้นตอของขบวนการได้”

 ด้าน ประวัติศาสตร์ จันทร์เทพ หัวหน้าอุทยานแห่งชาติทับลาน กล่าวย้ำว่า ระบบเอ็นแคปทำให้เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าสามารถจับกุมผู้กระทำความผิดได้หลายครั้ง เช่น เมื่อปลายปี 2559 สามารถจับกุมกลุ่มลักลอบตัดไม้พะยูง และเมื่อต้นปี 2560 ทำให้ติดตามจับกุมกลุ่มชาวกัมพูชาที่หลบหนีอยู่ในป่าท้ายบ้านลำเพียก จ.นครราชสีมา ที่บุกรุกได้เพิ่มอีก 7 คน และตรวจยึดไม้พะยูงแปรรูปได้เพิ่มอีก 2 แผ่น

 “เราไม่กลัวว่าคนร้ายจะรู้ว่ามีการติดตั้งกล้อง เพราะเราอยากให้เกิดความยำเกรงไม่กล้าทำผิด หรืออย่างน้อยเจ้าหน้าที่จะสามารถเข้าจับกุมทันเวลาก่อนที่จะตัดไม้ ถึงแม้จะไม่มีของกลาง โทษที่ได้รับจะน้อย แต่แบบนี้คุ้มกว่า เพราะได้ปกป้องป่าจากการถูกทำลาย ปกป้องคนร้ายจากคุก ถึงแม้เขาจะทำผิด แต่ถ้าถูกจับติดคุก ญาติพี่น้องของผู้กระทำความผิดก็จะบ่มเพาะความรู้สึกเกลียดชังเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า ดังนั้นการจับก่อนตัดจึงให้ผลดีในระยะยาว ลดการสูญเสียทุกรูปแบบ

ซากแถวต้นยูคาลิปตัสกลางอ่างเก็บน้ำนฤบดินทรจินดา

 แม้ตอนนี้จะยังป้องกันไม่ได้ 100 เปอร์เซ็นต์ เพราะป่าทับลานยังมีไม้พะยูงเยอะมาก ซึ่งล่อตาล่อใจให้กระทำผิด แต่จริงๆ มันคือไม้แห่งความตาย ก่อให้เกิดการแย่งชิง หักหลังเข่นฆ่า ก็หวังว่ากล้องเอ็นแคปจะช่วยเปลี่ยนใจคนที่จะกระทำผิดได้บ้าง รวมไปถึงช่วยปกป้องชีวิตสัตว์ป่า ลดการปะทะระหว่างสัตว์ป่ากับชาวบ้าน เช่น นำมาใช้เฝ้าระวังช้างป่าออกนอกพื้นที่ ก็สามารถสกัดช้างป่าและต้อนกลับป่าได้อย่างปลอดภัย”

 ไม่ผิดเลยที่จะกล่าวว่านี่คือผู้พิทักษ์ป่ายุค 4.0 และเป็นต้นแบบของอุทยานแห่งชาติอื่นๆ ที่สามารถแก้ไขปัญหาแบบ “จับก่อนตัด” และลดจำนวนคดีการลักลอบทำความผิดได้จริง นอกจากนี้กล้องเอ็นแคปยังช่วยสำรวจประชากรสัตว์ป่า โดยพบช้างป่าร้อยละ 45 ของพื้นที่ที่ติดต่อกล้องเอ็นแคป พบเสือโคร่งร้อยละ 21 รวมถึงกระทิง กวาง เก้ง ชะมด เลียงผา หมีควาย และหมูป่า

 ตอนนี้จึงตอบคำถามได้แล้วว่า อุทยานฯ ทับลานมีช้างป่า และไม่มีเพียงต้นลานเพียงอย่างเดียว ทว่าคำถามสุดท้าย "ที่นี่มีแหล่งท่องเที่ยวอะไรที่คุ้นหูบ้าง" เห็นท่าทีของภาคภูมิไม่อยากยกให้วังน้ำเขียวเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิดหน้าชูตา จึงพาไปหาความงามของธรรมชาติอย่างอื่นแทน ณ อ่างเก็บน้ำนฤบดินทรจินดา โครงการห้วยโสมงอันเนื่องมาจากพระราชดำริ อ่างเก็บน้ำที่สร้างขึ้นตามพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ซึ่งนับเป็นเขื่อนพระราชทานแห่งสุดท้ายที่กำลังจะแล้วเสร็จในเร็วๆ นี้

เจ้าหน้าที่ลาดตระเวนสาธิตการติดตั้งกล้องเอ็นแคปบนต้นไม้สูง

 ทั้งนี้ บริเวณอ่างเก็บน้ำยังเป็นที่ตั้งของหน่วยย่อย 2 หน่วย ได้แก่ หน่วยห้วยคำภู และหน่วยวังทะลุ บริเวณสันเขื่อนหรือเนินเหนืออ่างเก็บน้ำนฤบดินทรจินดา โดยสภาพความเป็นอยู่ของเจ้าหน้าที่จะเรียบง่าย กินง่ายอยู่ง่ายอย่างพอเพียง หาปลาตัวเล็กๆ จากอ่างเก็บน้ำมาตากแห้งแล้วนำมาประกอบอาหาร

 โดยเฉพาะหน่วยวังทะลุที่ต้องนั่งเรือล่องไปตามอ่างเก็บน้ำเป็นเวลาประมาณ 30 นาที จึงตัดขาดกับโลกภายนอก ไม่มีระบบไฟฟ้า ประปา และอยู่ในป่าลึก เพื่อป้องกันผืนป่าที่อยู่ห่างไกลไม่ให้ถูกรุกรานโดยง่าย เนื่องจากป่าที่เชื่อมโยงกับลำน้ำจะเป็นจุดที่มักถูกบุกรุก เพราะเดินทางด้วยเรือสามารถขนอาวุธเข้ามาได้ง่าย ไม่เหนื่อยแรงเท่าการเดินเท้า และการใช้เรือที่ไม่มีเครื่องยนต์จะไม่มีเสียงดัง ทำให้ง่ายต่อการหลบเลี่ยงเจ้าหน้าที่

 เมื่อต้องเข้าป่าลาดตระเวนจะทำงานเป็นทีมผลัดเปลี่ยนกัน ทีมละประมาณ 4-5 คน ทีมใดเข้าป่าลาดตระเวน อีกทีมหนึ่งจะอยู่บ้านพักคอยเป็นกองกำลังเสริม มีวันหยุดเดือนละเพียง 4 วัน ซึ่งจากการพูดคุย เจ้าหน้าที่ทุกคนล้วนมาประจำการด้วยความสมัครใจ แม้จะใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่ในป่าก็ตาม

เจ้าหน้าที่กำลังออกเรือลาดตระเวนพื้นที่รอบๆอ่างเก็บน้ำ

 “เราต้องการกำลังใจมากที่สุด” ภาคภูมิ กล่าวทิ้งท้าย

 “เพราะกำลังใจสำคัญพอๆ กับปัจจัยสี่ที่สามารถทำให้เราดำรงชีวิตอยู่ได้”

 ดังนั้น การมาเยี่ยมเยียนผู้พิทักษ์ป่าในครั้งนี้ จึงไม่ได้มาเพื่อหาคำตอบในใจเพียงอย่างเดียว แต่ยังมาให้กำลังใจและแสดงความขอบคุณผู้พิทักษ์ป่าทุกท่านที่มีจิตใจของผู้เสียสละ ซึ่งต้องยกย่องสุดหัวใจอย่างแท้จริง

อ่างเก็บน้ำนฤบดินทรจินดาจะเปิดอย่างเป็นทางการเร็วๆ นี้

ภาคภูมิโชว์ตู้ยาไบโอฟาร์ม

เจ้าหน้าที่เช็กสภาพกล้องเอ็นแคป

เจ้าหน้าที่ล่องเรือลาดตระเวนตรวจความเรียบร้อย

ลูกลานนำมาขยายพันธุ์ต่อหลังจากต้นที่มันเกิดมาตาย