ปฏิรูปท้องถิ่นยุบอบจ. ยกฐานะอบต.เป็นเทศบาล

โดย...ทีมข่าวการเมืองโพสต์ทูเดย์

แม้การปฏิรูปโครงสร้างการบริหารราชการแผ่นดินยังไม่มีความคืบหน้า แต่ผลการศึกษาการบริหารราชการส่วนกลางและท้องถิ่นของคณะอนุกรรมการศึกษาโครงสร้างฝ่ายบริหารที่มี “อภิชาต สุขัคคานนท์” กรรมการร่างรัฐธรรมนูญ (กรธ.) เป็นประธานได้จัดทำรายงานเรียบร้อยแล้ว และได้จัดส่งให้คณะ กรธ.พิจารณาเพื่อนำไปเขียนไว้ในรัฐธรรมนูญ โดยมีสาระน่าสนใจดังนี้

โครงสร้างบริหารราชการแผ่นดินควรมีขนาดที่เหมาะสม บริหารจัดการง่าย สอดคล้องกับภารกิจหลัก และควรให้มีการทบทวนภารกิจของหน่วยงานรัฐเป็นระยะ การดำเนินการในการบริหารราชการแผ่นดินต้องไม่ซ้ำซ้อน มีการกำหนดอำนาจหน้าที่ ขอบเขตการทำงาน ความรับผิดชอบของหน่วยงานราชการแต่ละภาคส่วนให้ชัดเจน

ขอบเขตอำนาจหน้าที่ของราชการส่วนกลาง ส่วนท้องถิ่น และส่วนภูมิภาค ให้แยกเป็นสัดส่วนมากขึ้น โดยพิจารณาจากหลักการกระจายอำนาจ หลักการแบ่งแยกอำนาจ หลักการถ่ายโอนอำนาจการงบประมาณและการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ

ในการจัดตั้งหน่วยงานในจังหวัดจะต้องเป็นการจัดตั้งหน่วยงานที่ผู้ว่าราชการจังหวัดมีอำนาจบังคับบัญชาร่วมด้วย มิใช่พิจารณาเพียงจุดประสงค์เพื่อส่งเสริมบริการประชาชนเท่านั้น อย่างไรก็ดี นอกจากเหตุผลข้างต้นแล้ว ควรพิจารณาด้านความคุ้มค่าของผลงานและงบประมาณที่ต้องใช้ในการจัดตั้งองค์กรกับผลที่ประชาชนพึงได้รับร่วมด้วย ไม่ควรจัดตั้งกระทรวง ทบวง กรม เพิ่มขึ้นด้วยเหตุผลทางการเมือง ลดความเหลื่อมล้ำระหว่างข้าราชการแต่ละประเภท หากจะมีความแตกต่างกัน จะต้องเป็นความแตกต่างที่ตั้งบนหลักการและเหตุผล

ควรกำหนดคุณสมบัติของผู้ที่จะมาดำรงตำแหน่งสมาชิกและผู้บริหารส่วนท้องถิ่นให้เป็นผู้มีความรู้ ความสามารถ และมีคุณธรรมจริยธรรมเป็นที่ประจักษ์ พร้อมกับส่งเสริมนโยบายจังหวัดจัดการตนเองในพื้นที่ที่ประชาชนมีความเข้มแข็งและมีความพร้อมทางด้านทรัพยากร และไม่อยู่ภายใต้อิทธิพลของนักการเมือง เพื่อเป็นการส่งเสริมให้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วม อันจะส่งผลให้ประชาธิปไตยมีความเข้มแข็งมากขึ้นด้วย

การปฏิรูปโครงสร้างการบริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ควรพิจารณาจากภารกิจขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นว่ามีภารกิจใดบ้าง นอกจากนี้ การบริหารงานท้องถิ่นไม่ควรอยู่ภายใต้การเมืองมากเกินไป ควรที่จะมีคณะกรรมการคณะหนึ่งขึ้นมากำกับดูแลการบริหารงานส่วนภูมิภาคและการบริหารงานส่วนท้องถิ่น ซึ่งอำนาจหน้าที่ของการบริหารงานส่วนภูมิภาคควรจะดูเรื่องความมั่นคงและการจัดการภารกิจที่มีความสำคัญ เช่น การอำนวยการ ภารกิจด้านการศึกษาโดยกำหนดหลักสูตรที่มีความเชื่อมโยงกับท้องถิ่น เป็นต้น รวมทั้งควรกำหนดให้มีการศึกษาโครงสร้างและภารกิจของการบริหารงานท้องถิ่น เช่น ความมั่นคง ความปลอดภัย ด้านการดำรงชีพ ด้านเศรษฐกิจ ด้านสังคม เป็นต้น

โครงสร้างขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ปัจจุบันใช้ระบบการบริหาร 2 ชั้น กล่าวคือ องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) มีเขตพื้นที่รับผิดชอบครอบคลุมทั้งจังหวัด ส่วนเทศบาล หรือองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) จะมีเขตพื้นที่รับผิดชอบครอบคลุมในเขตเทศบาลหรือองค์กรบริหารส่วนจังหวัดนั้นๆ

ดังนั้น เพื่อให้เกิดการปฏิรูปองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น จึงควรมีการเปลี่ยนแปลงให้มีระบบการบริหารระดับเดียวโดยไม่มีองค์การบริหารส่วนจังหวัด และยกฐานะขององค์การบริหารส่วนตำบลเป็นเทศบาลและนำเทศบาลตำบลเหล่านั้นมาควบรวมกันโดยใช้หลักเกณฑ์และเงื่อนไขของพื้นที่ จำนวนประชากร และการจัดเก็บรายได้ในพื้นที่เป็นหลักในการพิจารณา ซึ่งจากการศึกษาเทียบเคียงในประเทศญี่ปุ่นพบว่าในแต่ละปีจะมีการลดลงของจำนวนองค์กรปกครองท้องถิ่นเพื่อให้เกิดประสิทธิภาพในการบริหารงาน

ทั้งนี้ ควรมีการควบรวมองค์การบริหารส่วนตำบลเพื่อให้เกิดประสิทธิภาพในการบริหารงานบุคคล การบริหารเครื่องมือเครื่องใช้ในการดูแลสาธารณประโยชน์ เช่น รถเก็บขยะ รถบดถนน เป็นต้น รวมถึงการส่งเสริมให้มีปราชญ์ชาวบ้านรวมกันในท้องถิ่นเพื่อให้เกิดการใช้ทรัพยากรท้องถิ่นร่วมกัน และควรพิจารณาการใช้ถ้อยคำที่จะบัญญัติไว้ในร่างรัฐธรรมนูญจากคำว่า “การปกครองส่วนท้องถิ่น” เป็นคำว่า “การบริหารส่วนท้องถิ่น” เพราะคำว่าการปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นการถ่ายโอนอำนาจในการปกครองจากการบริหารราชการส่วนกลางให้กับนายอำเภอ กำนัน และผู้ใหญ่บ้าน

การกำหนดรูปแบบโครงสร้างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ควรมีการกำหนดขนาดขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นให้มีความใกล้เคียงกันเพื่อให้ประชาชนได้มีโอกาสร่วมกันในการพัฒนา และช่วยกันดูแลท้องถิ่น ซึ่งอาจกำหนดให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีจำนวนประชากร 5,000 คน มีฐานะเป็นเทศบาลตำบล องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีจำนวนประชากร 5 หมื่นคน มีฐานะเป็นเทศบาลเมือง องค์กรปกครอง ส่วนท้องถิ่นที่มีจำนวนประชากร 5 แสนคน มีฐานะเป็นเทศบาลนคร และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีจำนวนประชากร 1 ล้านคน มีฐานะเป็นการบริหารงานท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ

หากท้องที่ใดมีจำนวนประชากรไม่ถึงตามจำนวนที่กำหนดเป็นเทศบาลตำบล ให้มีการควบรวมองค์การบริหารส่วนตำบลเป็นเทศบาลตำบล เพื่อเป็นการลดการซ้ำซ้อน ช่วยประหยัดงบประมาณ และจะทำให้เกิดการพัฒนาในท้องถิ่นที่เป็นรูปธรรม

โครงสร้างนี้จะได้ยอมรับหรือไม่ขึ้นอยู่กับ กรธ.จะตัดสินใจ