ร่วมกันทุกข์ Grief and Social Support

โดย...ดร.ต้อง เดอะ ฟิลเตอร์

เมื่อชีวิตประสบกับการสูญเสียและความเจ็บปวด มนุษย์โดยปกติมักจะพยายามปิดกั้นความรู้สึก เพื่อป้องกันตัวเองไม่ให้แตกสลายไปเสียก่อน แต่ความรู้สึกที่ปิดกั้นมักกลายเป็นชนวนให้เศร้าซึม อยากจบชีวิตมากกว่าหาข้อสรุปให้กับชีวิต

เราต่างต้องการการสนับสนุนทางสังคม (​Social Support) เพราะมนุษย์ถูกสร้างมาให้ทำความเข้าใจกับชีวิตในบริบทของสังคม พูดง่ายๆ คือ เราต้องการคนอื่นเพื่อทำความเข้าใจ และหาข้อสรุปให้กับการสูญเสียและความเจ็บปวดที่เกิดขึ้น

มีงานวิจัยหลายชิ้นบ่งบอกว่า เวลาครอบครัวพบกับการสูญเสียสมาชิกสำคัญ สิ่งที่คนในครอบครัวคิดว่าต้องทำคือ การเก็บความรู้สึกจริง เพราะกลัวสมาชิกที่อ่อนแอจะยิ่งแตกสลาย และมักจะไม่ค่อยพูดถึงความรู้สึกจริงต่อสิ่งที่เกิดขึ้น โดยพยายามเก็บอารมณ์ความรู้สึกไว้ข้างใน แต่ความเป็นจริงกลับส่งผลลบต่อความสัมพันธ์ในบ้าน โดยเฉพาะหากเป็นกรณีของคู่สามีภรรยาที่สูญเสียบุตรอันเป็นที่รัก ถ้าไม่ได้คุยและร่วมรับรู้อารมณ์เจ็บปวดจริงของกันและกัน ผลที่ตามมามักเป็นไปในทางลบมากกว่าการเยียวยา งานวิจัยหลายชิ้นสนับสนุนให้ร่วมกันทุกข์ ร่วมกันผ่านวันเลวร้าย และนำไปสู่การหาข้อสรุป และการปรับตัวร่วมกันเพื่อใช้ชีวิตต่อไปข้างหน้า

ผมเพิ่งให้คำปรึกษาสตรีท่านหนึ่ง เธอสูญเสียพ่อตั้งแต่เล็ก และคุณแม่ก็ไม่ได้อยู่ดูแลเธออย่างใกล้ชิด เนื่องด้วยภาระทางเศรษฐกิจ เธอโตมากับรูปในหลวงที่เธอกราบไหว้ทุกวัน เสมือนหนึ่งเป็น “พ่อ” ของเธอ แม้ได้เตรียมใจมาระยะหนึ่ง แต่วันที่ท่านสิ้น เธอแทบอยากจบชีวิตตัวเองตามไป เพราะพระองค์ท่านเป็นสิ่งเดียวที่เธอยึดเหนี่ยวไว้เป็นพลังใจ ยิ่งเวลาเจอคนร้ายๆ เธอจะเข้าไปมองดูรูปในหลวง แล้วเธอก็อุ่นใจขึ้น

แต่เมื่อพระองค์ทรงลาจาก เธอไม่สามารถหาข้อสรุปได้ทันที และความเศร้าซึมก็ถาโถมเข้ามาในใจจนแทบหมดสติ จนกระทั่งฉุกคิดได้จากคลาสที่ผมเคยแกะปมให้เธอ เธอทำความเข้าใจฐานชีวิตในอดีตของตัวเองใหม่ กลับมาตั้งสติ และทบทวนตัวเองใหม่ว่า เธอต้องหาแนวร่วมทางสังคม ไม่จมกับความเศร้าซึม และแทนที่จะจมอยู่กับความเจ็บปวดตามลำพัง เธอกลับฝืนตัวเองออกไปร่วมสวดมนต์ส่งเสด็จสู่สวรรคาลัยที่พระบรมมหาราชวัง

แม้เพื่อนๆ ต่างท้วงติงเพราะเกรงว่า เมื่อเธอเจอมวลอารมณ์ของประชาชนที่พากันหลั่งน้ำตาแล้ว เธอจะยิ่งดิ่งลง แต่ตรงกันข้าม เธอกลับรู้สึกว่า เธอไม่โดดเดี่ยวตัวคนเดียว การได้เห็นอารมณ์ร่วมของพสกนิกรจำนวนมหาศาลได้สวดมนต์และไปส่งเสด็จ แม้กลัวใจตัวเองตอนแรก กลับทำให้เธอเข้มแข็งขึ้นจนสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติ

สิ่งที่หนักที่สุดของมนุษย์ จริงๆ ไม่ใช่ความเศร้าโศก ไม่ใช่การสูญเสีย แต่เป็นการเศร้าโศกและสูญเสียตามลำพัง ไร้แนวร่วม ไร้คนเข้าใจและร่วมรับรู้ความรู้สึก พลังของแนวร่วมสามารถเยียวยาหัวใจที่หมดแรงให้ไปต่อได้ อีกทั้งมักทำให้คนคนนั้นมีข้อสรุปที่ดีขึ้นให้กับชีวิตหลังการสูญเสีย

เธอตั้งใจจะเก็บภาพในหลวงไว้ในใจ พระองค์ยังทรงมีอิทธิพลต่อเธอไม่แพ้วันที่ท่านทรงอยู่ และความงามของพระองค์ยังทรงขับเคลื่อนชีวิตของเธอให้ทำชีวิตให้ดีต่อไป หลังจากที่เธอพบแนวร่วม เห็นทุกคนมีวิธีรับมือกับความรู้สึกทุกข์แสนสาหัส โดยตั้งสติที่จะทำดีต่อเพื่อพ่อหลวง สิ่งนี้ส่งพลังให้เธอพบข้อสรุปแบบเดียวกันได้ไม่ยาก

คนให้คำปรึกษาหลายท่าน อาจเผลอลืมความสำคัญของพลังกลุ่ม จริงๆ การทำคลาสกลุ่มกับคนซึมเศร้าได้ผลดีกว่าการทำคลาสเดี่ยว เพราะพวกเขาได้แชร์ประสบการณ์เรียนรู้ และที่สำคัญที่สุด เขาเห็นว่าเขาไม่ได้ทุกข์ตามลำพังคนเดียว

ดังนั้น อยากให้คนที่รู้สึกใช้ชีวิตต่อไปไม่ได้เพราะสูญเสีย ออกไปหาแนวร่วมที่สามารถช่วยเราทำความเข้าใจกับความรู้สึกเรา ร่วมทุกข์ ร่วมหาข้อสรุปดีๆ เพราะเราต่างเป็นมนุษย์สังคม (Social Being) ที่ต้องการกันและกัน ยิ่งวันยากๆ ยิ่งต้องเข้าใจความต้องการนี้

และถ้าเป็นการสูญเสียที่เกิดในครอบครัว ควรให้ทุกคนในครอบครัวได้แบ่งปันทุกความรู้สึกร่วมกัน เพื่อค่อยๆ หาข้อสรุปกับชีวิตหลังการสูญเสียนั้น

วันที่ในหลวงท่านสิ้น ผมเองก็เศร้าคิดถึงพระองค์ อีกทั้งใจหาย (เชื่อว่าคนไทยทั้งประเทศรู้สึกอย่างผม) แต่เมื่อผมเห็นพสกนิกรทั้งประเทศร่วมใจกัน ผูกใจกันเป็นหนึ่ง มันส่งพลังให้ผมหาทางที่จะสานต่อสิ่งที่ในหลวงทรงทำเป็นแบบอย่างเพื่อเรา เพราะท่านคงอยากให้เราทุกคนในประเทศสานหน้าที่ต่อในการทำดีเพื่อพ่อหลวงของเรา

การเยียวยาร่วมกัน โดยมีพระองค์เป็นศูนย์กลาง เป็นแม่แบบ เป็นภาพตัวอย่างที่สร้างจิตสำนึกทางสังคม ให้เรารู้รักสามัคคี และสู้ต่อเพื่อพ่อหลวงนั้น ไม่ได้สอนพวกเราคนไทยเท่านั้น แต่ทำให้ต่างชาติต้องเรียนรู้พลังของมวลชน ที่ร่วมทุกข์ และร่วมรักสามัคคีในการทำดีเพื่อชาติร่วมกันต่อไป สิ่งนี้หาดูที่ไหนยาก แต่ครอบครัวไทยกว่าเจ็ดสิบล้านชีวิตได้ทำให้โลกเห็นพลังแห่งการเยียวยาร่วมกันนี้ เพื่อพ่อหลวง อย่างงดงามและสมบูรณ์ที่สุด

การร่วมกันทุกข์ คือการเยียวยาที่สมบูรณ์ที่สุด เพราะเราต่างต้องการกันและกัน ในวันยากๆ ของเรา