คือดนตรีและการเดินทาง ความสุขที่สุดขอบโลกของ ดร.สมชาย ตันตาศนี

โดย...ดร.สมชาย ตันตาศนี อาจารย์ประจำคณะบริหารธุรกิจและการตลาด มหาวิทยาลัยอัสสัมชัญ และอาจารย์พิเศษในหลายสถาบัน เรียบเรียง วันพรรษา อภิรัฐนานนท์   ภาพ ดร.สมชาย ตันตาศนี

ผมเดินทางไปทั่วโลกเพื่อฟังดนตรี

ผมค้นพบว่าไม่มีที่ไหนที่ดีไปกว่าแคว้นแอนดาลูเซีย (Andalusia) ทางใต้ของประเทศสเปน ในการฟังดนตรีฟลาเมงโก (Flamenco) อันร้อนเร่าจากยิปซีผู้ขมขื่น หรือการฟังดนตรีแสนเศร้าที่เรียกว่าฟาดู (Fado) ในย่านเก่าแก่อัลฟามา (Alfama) กรุงลิสบอน ประเทศโปรตุเกส

การได้ฟังและชมดนตรีและการเต้นแทงโก้ (Tango) ถึงกรุงบัวโนสไอเรส เมืองหลวงของประเทศอาร์เจนตินา ทั้งในแทงโก้คลับอายุเกิน 100 ปี และในร้านกาแฟเล็กๆ กลางเมืองหลวงแห่งนี้ เป็นความมหัศจรรย์ที่เกิดขึ้นในดินแดนที่ไกลสุดขอบโลก

 

หลายครั้งที่ผมต้องใช้ความพยายามในการเดินทางเพื่อค้นหาเสียงเพลงในดินแดนห่างไกล เช่น การขึ้นเขาซาโครมอนเต้ (Sacromonte) เมืองกรานาดา (Granada) เพื่อหาถ้ำ (Cave) ของชาวยิปซี และฟังดนตรีฟลาเมงโกที่นั่น เป็นประสบการณ์การฟังดนตรีที่จดจำได้ไม่ลืมเลือน มีบทกวีที่กล่าวถึงหยดน้ำตาของยิปซีเพียงหยดเดียว ก็แผดเผามหาสมุทรได้ในพริบตา ดนตรีฟลาเมงโกเป็นสิ่งสวยงาม ที่แม้แต่กษัตริย์ฆวน คาร์ลอส ของประเทศสเปน และอดีตประธานาธิบดีบิล คลินตัน แห่งสหรัฐอเมริกา ก็ได้ไปเยือนย่านนี้มาแล้ว ในสถานที่ที่มีชื่อว่า Zambra ‘La Rocio สะท้อนว่าผู้นำของโลกก็มีแรงปรารถนาที่จะไปฟังเพลงที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมให้ถึงแหล่งเช่นเดียวกัน

การนั่งฟังบทเพลงฟาดู (Fado) ที่หลายคนเรียกว่าเป็นบทเพลง Blues แสนเศร้าของชาวยุโรป ในย่านเก่าแก่อัลฟามา (Alfama) ที่แสนจะมืดมิด เร้นลับของชาวมัวร์ ทำให้ผมเห็นถึงความรักของชาวปอร์ตุกีส ที่ร่วมกันร้องเพลง Fado ทุกเพลงตั้งแต่หัวค่ำถึงเช้ามืด น้ำตาอาบแก้ม สลับเสียงหัวเราะเริงร่า กลายเป็นดินแดนสว่างไสวด้วยมิตรภาพ แม้สื่อสารกันด้วยภาษาที่แตกต่าง

 

Amalia Rodrigues ตำนานบทเพลงฟาดู ในวัยเยาว์ เธอเคยยืนขายดอกไม้ในตลาด และขับขานบทเพลง Fado จนผู้คนหลั่งน้ำตาให้กับเส้นเสียงอันแสนไพเราะของเธอ และบทเพลงที่ลึกซึ้งกินใจ

บทเพลงสะล้อซอซึงในดินแดนล้านนา หรือฟังดนตรีที่บรรเลงจาก Saung Guck หรือ Myanmar Harp ที่ย่างกุ้ง ก็ทำให้ซึมซับวัฒนธรรมที่สวยงาม โดยไม่ต้องเดินทางข้ามโลก

 

ทั้งนี้ ในบางครั้ง ดนตรีไพเราะหาฟังยาก ก็แวะมาทักทายโดยไม่รู้ตัว เช่น การได้ฟังดนตรีพื้นเมืองโบลิเวียนชั้นเลิศในโรงแรมที่พักในกรุงลาปาซ (Lapaz) ประเทศโบลิเวีย ซึ่งมีการจัดพิธีแต่งงาน โดยคู่บ่าวสาวได้คัดเลือกวงดนตรีพื้นเมืองที่ดีที่สุดในประเทศมาเล่นในงานคืนนั้นพอดี หรือการได้ฟังดนตรีเปรูเวียนแท้ๆ แสนไพเราะบนยอดเขาสูงลี้ลับ ที่ตั้งของสิ่งมหัศจรรย์ของโลกมาชูปิกชู (Machu Picchu) ประเทศเปรู โดยไม่ได้วางแผนในการฟังเพลงไว้เลย

แต่ละประเทศมีดนตรีเป็นมรดกทางวัฒนธรรม ที่สะท้อนตัวตนของคนประเทศนั้นๆ อย่างชัดเจน การได้ฟังดนตรีอย่างเปิดกว้างไม่จำกัดประเภท ผนวกกับการเดินทางที่ไร้พรมแดน ทำให้สองสิ่งนี้กลายเป็นการเรียนรู้วัฒนธรรมที่แตกต่างเป็นอย่างดี และกลายเป็นแรงปรารถนา แรงบันดาลใจ และส่วนหนึ่งของชีวิต การตามค้นหาแหล่งกำเนิด ศูนย์กลางของดนตรีที่ชื่นชอบ และไปให้ถึง กลายเป็นกิจกรรมที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องในชีวิต

 

ดนตรีซัลซา (Salsa) ที่สนุกสนานรื่นเริง ต้องไปให้ถึงประเทศคิวบา หรือโคลอมเบีย ที่เป็นศูนย์กลางของดนตรีประเภทนี้ หรือดนตรีประเภทแซมบ้า (Samba) ก็ต้องไปที่ประเทศบราซิล หลายคนชอบดนตรี Jazz แม้ว่าในขณะนี้ ประเทศไทยจะมีนักดนตรี Jazz เก่งๆ มากมาย และมี Jazz Festival ที่มีคุณภาพ แต่การไปฟังดนตรี Jazz ที่ New York หรือ New Orleans ซึ่งเป็นศูนย์กลางและเป็นจุดแรกๆ ที่ดนตรี Jazz พัฒนาขึ้นบนโลกใบนี้ ก็เป็นสิ่งที่คนรักดนตรีประเภทนี้อยากมีประสบการณ์ตรง

ดนตรีประเภทเดียวกัน เช่น Blues ก็แตกแขนงเป็นหลายประเภทตามพื้นที่ เช่น Mississippi Blues, Chicago Blues, Texas Blues และอื่นๆ อีกมากมาย การตามไปฟังเพลง Blues ถึงรากเหง้าในแต่ละที่ เป็นเรื่องที่บรรยายความรู้สึกประทับใจได้ยาก นักดนตรีชื่อดัง Eric Clapton ยังเคยไปเล่นดนตรีในห้องที่ Robert Johnson ตำนานนักดนตรี Blues ใช้เป็นห้องอัดเสียงในอดีต เพื่อค้นหาจิตวิญญาณที่แท้จริงของตำนาน Blues คนนี้ ภาพยนตร์กึ่งสารคดีเรื่องนี้ (Me and Mr.Johnson) และประเภทนี้ สร้างแรงบันดาลใจอย่างดีในการเดินทางออกตามหาบทเพลงถึงแหล่งกำเนิด

 

การเดินทางของแต่ละคนอาจมีจุดหมายต่างกัน บางคนเดินทางเพื่อช็อปปิ้ง เยี่ยมชมสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ ค้นหาอาหารอร่อยหรือเพื่อเช็กอิน หากมีความสุขที่ได้ทำไม่ว่าจะเป็นเพราะสาเหตุใด ก็ถือเป็นสิ่งที่ดี เพราะทำให้ได้เห็นวิถีชีวิต และความหลากหลายทางวัฒนธรรม ซึ่งเป็นสิ่งที่มีคุณค่าและคุ้มค่าแล้ว

ฟังเพลงที่ชอบ แล้วออกเดินทางกันนะครับ