แผ่นเสียงแห่งชีวิต ครูเพลงสุรินทร์ ภาคศิริ

โดย...วันพรรษา อภิรัฐนานนท์/ ภาพ กิจจา อภิชนรจเรข

ในวงการเพลง ไม่มีใครไม่รู้จักอาจารย์ สุรินทร์ ภาคศิริ ครูเพลงระดับปรมาจารย์ ที่ฝากชื่อและผลงานไว้เป็นที่เลื่องลือ เจ้าของผลงานอมตะ หนาวลมที่เรณู วอนลมฝากรัก หนุ่ม น.ป.ข. และ “งานนักร้อง” ผลงานที่ได้รับรางวัลแผ่นเสียงทองคำพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ในปี 2514 นอกจากนี้ยังได้รับรางวัลเกียรติยศ เพลงยอดเยี่ยมกึ่งศตวรรษลูกทุ่งไทยปี 2534 จากเพลงทุ่งกุลาร้องไห้ และรางวัลเดียวกันในปี 2535 จากเพลงหนี้กรรม

วันนี้ในวัย 71 ปี ครูเพลงคนดังยังแข็งแรงดี ได้เปิดบ้านให้เยี่ยมชมคอลเลกชั่นแผ่นเสียง ที่ครูเก็บสะสมไว้ตลอดชีวิตของการแต่งเพลง ได้เห็นคอลเลกชั่นรุ่นลายครามที่ตั้งเรียงรายอยู่บนชั้นวางกว่าหมื่นแผ่นแล้ว ก็ให้นึกทึ่งในผลงานการเก็บสะสมของครู ถามครูว่า อะไรเป็นเหตุจูงใจให้เก็บสะสมแผ่นเสียงไว้มากขนาดนี้ ครูตอบว่า ส่วนหนึ่งเพราะอาชีพการงาน เรื่องนี้ต้องย้อนกลับไปถึงช่วงปี 2510 ซึ่งเป็นปีที่ครูเริ่มแต่งเพลง

 

“จากอีสานเข้ากรุงเทพฯ เพราะอยากเป็นนักร้อง” ครูเล่าอย่างอารมณ์ดี

ครูไม่ได้เป็นนักร้อง แต่เป็นอะไรอีกหลายต่อหลายอาชีพในเวลาต่อมา ตั้งแต่อาชีพข้าราชการ เข้ารับราชการในปี 2510 โดยตำแหน่งสุดท้ายเป็นเจ้าหน้าที่ราชทัณฑ์ 4 ที่กรมราชทัณฑ์ กระทรวงมหาดไทย นอกจากนี้ยังเป็นนักข่าวสายบันเทิง ก่อนที่จะผันตัวมาเป็นนักแต่งเพลง แต่งเพลงดังมากมาย ไม่ว่าจะเป็นหนาวลมที่เรณู ผ้าขาวม้า หนี้กรรม อย่าเดินโชว์ ลำกล่อมทุ่ง หอมกลิ่นดอกคำใต้ และ อส.รอรัก ฯลฯ รวมทั้งอาชีพการเป็นนักจัดรายการวิทยุ นักฟังเพลงรู้จักดีในชื่อ ทิดโส สุดสะแนน

“เพราะอาชีพนักจัดรายการเราต้องเปิดเพลง ก็มีแผ่นมาฝากให้เปิดจากบริษัทแผ่นเสียงต่างๆ ผมก็เก็บไว้ อีกอย่างเราเป็นคนชอบเก็บ เรามีใจรัก เราก็เก็บของเรา ไม่เคยคิดมูลค่า ไม่กล้าตีราคา เพราะของแบบนี้ต้องคนเล่นถึงจะเห็นคุณค่า เห็นราคาค่างวด” ครูเล่า

ในช่วงแรกเข้าวงการ เป็นช่วงขึ้นลงของชะตาที่ครูเล่าว่าเหนื่อย ได้ซื้อใจเพื่อนและวัดใจศัตรูร่วมวงการไว้ก็หลายคน ต่อมาได้รับผิดชอบงานด้านการผลิตให้กับห้างแผ่นเสียงกรุงไทย ซึ่งครูมีส่วนผลักดันให้เกิดขึ้น ได้ทำหน้าที่ควบคุมดูแลการบันทึกเสียง ตลอดจนประสานงานนักแต่งเพลงและนักร้องนักดนตรี รวมทั้งแต่งเพลงด้วย ต่อมาในปี 2513 ภาพยนตร์เรื่อง ชาติลำชี ประสบความสำเร็จ มีการเตรียมทำภาพยนตร์เพลงยิ่งใหญ่เรื่องต่อไปคือมนต์รักลูกทุ่ง

 

“มนต์รักลูกทุ่งเป็นหนังฟิลม์ระบบ 35 มม.เรื่องแรกของเมืองไทย ผมได้รับมอบหมายให้ดูแลด้านเพลง ปรากฏว่าหนังประสบความสำเร็จมาก เป็นหนังที่ต้องจารึกว่า เปิดฉากหนังเพลงในบ้านเรา”

ภาพยนตร์เพลงเริ่มต้นจากมนต์รักลูกทุ่งในปี 2513 ต่อจากนั้นก็มีมนต์รักจากใจในปี 2514 มนต์รักนักรบในปี 2515 บัวลำพู อิสานลำเพลินในปี 2516 ขวัญใจลูกทุ่งในปี 2517 หนี้กรรมในปี 2518 มนต์รักแม่น้ำมูลในปี 2520 ลูกทุ่งเพลงสวรรค์ในปี 2521 ลูกแม่มูลในปี 2522 ครูบ้านนอกในปี 2523 และครูวิบากในปี 2524 ทั้งหมดอยู่ในช่วงทศวรรษแห่งหนังเพลง ซึ่งเจ้าของภาพยนตร์คือบริษัท ดวงกมลมหรสพ มอบหมายให้ครูสุรินทร์กำกับดูแลการผลิตเพลงทั้งหมด ได้รับขนานนามว่า “เจ้าพ่อเพลงหนัง” ก็ด้วยเหตุนี้

เพลงประกอบภาพยนตร์ดังเกือบทุกเพลง ไม่ว่าจะเป็นเพลงลูกทุ่งคนยาก ลำกล่อมทุ่ง ฝากใจไว้ที่เดือน รวมทั้งเพลงเอกของหนังแต่ละเรื่อง แผ่นเสียงขายดิบขายดี โดยมีห้างแผ่นเสียงกรุงไทยผลิตและจัดจำหน่าย ขายแทบไม่ทันเป็นประวัติการณ์ การนั่งเก้าอี้โปรดิวเซอร์เพลงในภาพยนตร์เพลง และการนั่งเก้าอี้ควบคุมการผลิตให้กับห้างแผ่นเสียงกรุงไทยนี้ เป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำให้ครูมีโอกาสเก็บสะสมแผ่นเสียงดีๆ มากมาย

ปัจจุบันแผ่นเสียงที่ครูสุรินทร์เก็บสะสมไว้ทั้งสิ้น ทั้งลองเพลย์ สปีด 33 และสปีด 45 ซิงเกิล มีจำนวนรวมกว่า 1 หมื่นแผ่น แบ่งเป็น 6 กลุ่มใหญ่ คือ 1.กลุ่มหมอลำ 2.กลุ่มลูกทุ่ง 3.กลุ่มสตริง 4.กลุ่มลูกกรุง 5.กลุ่มโฟลก์ซอง และ 6.กลุ่มเพลงต่างประเทศ เช่น เอลวิส เพรสลีย์ แพท บูน คลิฟ ริชาร์ด และเพลงทำนองสากลอื่น ๆ

 

“เรื่องทำนองต่างประเทศนี้ก็แปลกอีก เพลงนานาชาติมักมีทำนองแปลกๆ เพราะๆ เยอะ ผมก็ชอบอีก อันนี้เป็นเหตุผลส่วนตัวที่เมื่อได้ยินได้ฟังอะไรแปลกๆ ก็ชอบใจเก็บหมด กลายเป็น King of International Country Song ที่เพื่อนในวงการขนานฉายาให้อีก” ครูเล่าด้วยรอยยิ้ม

แผ่นเสียงมากมายที่เก็บสะสมไว้ คือแผ่นเสียงแห่งชีวิต ที่สะท้อนภาพและเรื่องราวในอดีต มองย้อนกลับไปจึงมีแต่ความภาคภูมิใจที่ได้เป็นส่วนหนึ่งในการสร้างสรรค์ศิลปะ และเสียงเพลงมากมายประดับวงการลูกทุ่ง ปัจจุบันครูสุรินทร์ยังจัดรายการวิทยุ นำเพลงเก่าเล่าความหลังอย่างมีความสุขในรายการ “คนค้นเพลง” ทางคลื่น Fm 95 ทุกวันอาทิตย์ 22.00-24.00 น.และรายการโทรทัศน์ดาวเทียมแซบชาแนล ทุกวันจันทร์พุธศุกร์ 17.00-19.00 น.

สุดท้ายคือการคืนกลับแก่สังคม โดยครูรับเป็นวิทยากรในโครงการของกระทรวงวัฒนธรรม เดินทางให้ความรู้เรื่องเพลงพื้นบ้านและเพลงในอาเชียนแก่เยาวชนนักศึกษาในมหาวิทยาลัยต่างๆ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ สมกับปณิธานที่ตั้งใจไว้ จะทำประโยชน์และถ่ายทอดความรู้แก่คนรุ่นใหม่

 

สิ่งที่โลกปัจจุบันขนานนามว่า ตกยุค แผ่นเสียงที่โลกยุคดิจิตอลไม่มีใครฟังอีกต่อไป ครูไม่เห็นด้วย เพราะเสียงจากแผ่นดิจิตอลให้เสียงแหลมและคม ฟังดูไม่เป็นธรรมชาติ สู้เสียงที่นุ่มและทุ้มแบบแผ่นครั่งหรือแผ่นไวนิลดั้งเดิมไม่ได้ ในแถบยุโรปและอเมริกา แผ่นเสียงกำลังกลับมา ในไทยก็เหมือนกัน นักฟังเพลงกลับมาฟังเพลงจากแผ่นเก่าๆ กันมากขึ้น นั่นก็เพราะผู้คนโหยหาเสียงที่เป็นธรรมชาติ ให้ความรู้สึกดีๆ แบบเก่าๆ นั่นเอง

“ที่สำคัญคือ ความรู้และร่องรอยวิถีชีวิตคนลูกทุ่ง ที่จะคงอยู่ต่อไปตราบนานเท่านาน ตราบเท่าที่แผ่นเสียงทำหน้าที่ของมัน”

การเก็บรักษาแผ่นเสียง

1.อันตรายสำหรับแผ่นเสียง คือ ความร้อน การเก็บรักษาแผ่นเสียง จึงควรเก็บไว้ในห้องที่ไม่ร้อนจัด หรือเก็บไว้ในห้องที่เป็นส่วนเย็นของตัวบ้าน ไม่เก็บไว้ใกล้เครื่องทำความร้อน หรือใกล้หน้าต่าง

2.ความชื้น ต้องระมัดระวังไม่ให้แผ่นเสียงโดนความชื้น

3.วางแผ่นเสียงในแนวตั้ง และเบียดกัน เพื่อให้มีแรงบีบที่สม่ำเสมอระหว่างแผ่น พึงสังวรว่า แสงแดด อุณหภูมิสูง และการวางที่ไม่ถูกต้อง จะทำให้แผ่นเสียงงอได้

4.การเก็บต้องใส่ซองปกให้เรียบร้อย ไม่ให้เสียดสี ไม่เช่นนั้นจะเกิดอาการแผ่นเสียงตกร่อง

5.แผ่นเสียงก็เหมือนรถยนต์ ที่ไม่ควรจอดทิ้งไว้นานๆ ต้องหมั่นนำมาเช็ดปัดทำความสะอาด และเปิดฟังบ้าง ร่องจะได้ไม่ตัน

6.สำหรับการทำความสะอาดแผ่นเสียง ควรมีผ้าสักหลาด ทำการซับอย่างเบามือ ใช้น้ำก็ได้ น้ำเปล่าดีที่สุด แอลกอฮอล์ใช้ได้บ้าง แต่ไม่ควรบ่อย แชมพูก็เช่นกัน ใช้ได้บ้าง แต่ต้องไม่บ่อย