พุ่มหอกกับดอกไม้

โดย...อารยชล

มีพุทธภาษิตหนึ่งว่า ยัง เว เสวะติ ตาทิโส คบคนเช่นใดก็เป็นเช่นคนนั้น กล่าวคือ มีพฤติกรรม ความคิด ทัศนคติ ลักษณะนิสัยเหมือนคนที่ไปคบด้วย จากการถูกปลูกฝัง เสี้ยมสอน และพฤติกรรมเลียนแบบ

การคบหาเสพสนิทกับใครนานๆ ย่อมเป็นดั่งเช่นคนนั้น ถ้าคบคนดีก็ดีไป แต่ถ้าคบพาล เช่น ผู้ที่มีพฤติกรรมเป็นโจร ชอบมั่วสุมยาเสพติด ทำตัวเป็นนักเลงอันธพาลไม่เกรงกลัวกฎหมาย ก็จะค่อยๆ ซึมซาบพฤติกรรมไม่ดีของกลุ่มหรือหัวหน้าแก๊งจนกลายเป็นคนไม่ดี

อย่าว่าแต่คน ขนาดนกบางชนิด เช่น นกแก้ว นกขุนทอง ถ้าเราสอนให้พูดอะไรมันก็พูดตาม บางทีไม่ได้สอน แค่ได้ยินเจ้าของพูดทุกวันหรือได้ยินเสียงอะไรบ่อยๆ มันก็เลียนแบบเสียงนั้นเอง ไม่ต้องมีใครสอน

ผมเคยเห็นนกขุนทองพูดคำหยาบ ใครที่เดินผ่านไปแถวกรงที่มันอยู่มีอันสะดุ้งและมองหาต้นเสียงมาจากไหน แรกๆ ได้ยินอาจงงใครมาด่า พอแหงนหน้ามองไปทางเสียงไม่เห็นใครเห็นแต่นกในกรง วินาทีนั้นคงไม่มีใครคิดว่านกจะสามารถขนาดนั้น แต่พอมันร้องอีกที ไอ้...ก็แทบจะจับมาถอนขนปิ้งย่าง

ในมังคลัตถทีปนีซึ่งเป็นหนังสือที่อธิบายความมงคลสูตร มีเรื่องหนึ่งที่ผู้แต่ง (พระสิริมังคลาจารย์ ในสมัยอาณาจักรล้านนา) ยกมาอธิบายในมงคลข้อแรก (ไม่คบคนพาล) คือเรื่องนกแขกเต้าสองพี่น้อง ซึ่งสะท้อนให้เห็นนิสัยของลูกนกแขกเต้าสองตัวเป็นอย่างดี

เรื่องมีอยู่ว่า มีลูกนกแขกเต้าสองพี่น้องอาศัยอยู่ในป่างิ้วใกล้ภูเขา ด้านเหนือภูเขามีบ้านโจรอาศัยอยู่ ด้านใต้มีอาศรมของฤๅษี ต่อมาวันหนึ่งได้เกิดลมหัวด้วนพัดรังนกที่อยู่บนต้นงิ้วจนทำให้นกสองพี่น้องต้องตกไปอยู่ตัวละแห่ง ตัวหนึ่งตกไปอยู่กลางหอกดาบพวกโจรตั้งชื่อว่า “สัตติคุมพะ” (พุ่มหอก) อีกตัวตกในพุ่มไม้ใกล้อาศรมฤๅษี พวกฤๅษีจึงตั้งชื่อ “บุบผกะ” (ดอกไม้)

วันหนึ่งพระราชาเสด็จฯ ออกล่าเนื้อในป่าแล้วได้บรรทมใต้ร่มไทร ขณะนั้นนกสัตติคุมพะซึ่งอยู่บนต้นไทรได้พูดขึ้นว่าพวกเราช่วยกันจับพระราชาพระชนม์แล้วเอาผ้าและอาภรณ์ไป แต่โชคดีพระราชาทรงตื่นมาได้ยินจึงรีบเสด็จฯ ไปทางใต้ถึงอาศรมฤๅษีพร้อมกับได้รับการต้อนรับและคำพูดที่ดีจากนกบุบผกะและฤๅษี

เรื่องนี้ชี้ให้เห็นว่าขนาดสัตว์ดิรัจฉานลูกแม่เดียวกันแท้ๆ นิสัยยังต่างกันลิบเพราะการอยู่ในสำนักคนชั่วและคนดี คนเราก็เช่นกัน เพราะฉะนั้นอย่าริคบพาลเพราะพาลพาเสนียด