นิทาน กม.ร้องทุกข์

โดย...ปกรณ์ นิลประพันธ์ รองเลขาธิการกฤษฎีกา

อยากเล่านิทานให้ฟังสักเรื่องหนึ่ง เป็นเรื่องเกี่ยวกับกฎหมายแจ้งความร้องทุกข์ จึงหวังว่าจะเป็นอุทาหรณ์แก่ประชาชนให้ได้รับความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับที่มาที่ไปของกฎหมาย ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาว่าด้วยการแจ้งความร้องทุกข์

ตัวอย่างเช่น การแจ้งความร้องทุกข์ และการกล่าวโทษกับเจ้าหน้าที่ตำรวจ ซึ่งการแจ้งความร้องทุกข์ก็คือ การที่ผู้เสียหายไปแจ้งต่อเจ้าหน้าที่รัฐ เพื่อต้องการให้ดำเนินการอย่างหนึ่งอย่างใด เช่น ค้นหาหลักฐาน หรือนำตัวผู้ทำกระทำความผิดมาลงโทษ

เรื่องมีอยู่ว่าในยุคบาบิโลน หรือเมื่อราว 612 ปีก่อนคริสตกาล คนเลี้ยงแกะสองคนเกิดทะเลาะกันขึ้น เพราะเช้าวันหนึ่ง คนเลี้ยงแกะคนหนึ่งไปนับจำนวนแกะของแก และพบว่ามันหายไปหนึ่งตัว แกจึงไปนับแกะในคอกของเพื่อนบ้านที่อยู่ใกล้ๆ กันและเห็นว่ามันมีมากกว่าเดิมตัวหนึ่ง แกจึงไปบอกให้ชายเพื่อนบ้านเจ้าของคอกแกะนั้นคืนแกะให้เขาเสียแต่โดยดี ชายเพื่อนบ้านยืนยันว่าคอกของเขามีแกะครบถ้วน ไม่ขาด ไม่เกิน

การทะเลาะเบาะแว้งนี้ขยายวงกว้างไปในหมู่บ้านด้วยแบ่งเป็นฝ่ายเชื่อชายเลี้ยงแกะฝ่ายนั้นฝ่ายนี้ ชาวบ้านที่เขาเดือดร้อนจึงเสนอทางออกให้คู่กรณีไปหาผู้เฒ่า ซึ่งเป็นที่เคารพนับถือของคนในหมู่บ้านเพื่อช่วยตัดสินความ

ผู้เฒ่าถามคนแกะหายว่าแกะของสูมีกี่ตัว คนแกะหายตอบว่ามีกี่ตัวไม่รู้ เพราะคนจดเขาจดบันทึกไม่ละเอียด ผู้เขียนจึงอุปมาเอาเพื่อความเข้าใจง่ายๆ ว่าเขาตอบว่ามี 100 ตัว แต่มันหายไป 1 ตัวเจ้าข้า ผู้เฒ่าถามต่อไปว่าแล้วสูรู้ได้อย่างไรว่าแกะหาย เขาตอบว่านับแล้วมันหายไป ผู้เฒ่าถามว่าตอนมันหายไปสูเห็นไหม เขาตอบว่าเมื่อค่ำวานตอนต้อนแกะไปเข้าคอกมันยังอยู่ครบ น่าจะหายไปตอนกลางคืนเจ้าข้า

อ้าว! แล้วสูรู้ได้ยังไงว่าอีตาคนนั้นมันเอาแกะของสูไป ผู้เฒ่าถามต่อ เขาตอบว่าเขาไปนั่งนับแกะของอีตาคนนั้นแล้วพบว่ามันมีเกินมาตัวหนึ่ง ผู้เฒ่าถามว่าแล้วสูรู้ไหมว่าแกะตัวที่หายนั่นมีหน้าตายังไง มีตำหนิตรงไหน เขาตอบว่าไม่รู้ เพราะว่ามันเหมือนกันอย่างกับแกะ แต่รู้ว่าแกะคอกข้างๆ มันมีเพิ่มมาอีกตัว

ผู้เฒ่าจึงหันไปถามเจ้าของคอกแกะข้างๆ ว่าคอกสูมีแกะกี่ตัว เขาตอบว่ามีจำนวนเท่าใดไม่รู้เพราะไม่มีบันทึกไว้ อุปมาว่าเขาตอบว่ามี 201 ตัวก็แล้วกัน เขานับของเขาทุกวัน ไม่มีแกะหลงมาเข้าคอกเขาแน่ๆ เพราะเขาต้อนแกะเข้าคอกเสร็จก่อนอีตาคนกล่าวหาเขาเสียอีก ตอนกลับมาเขายังทักทายเมียของอีตาคนกล่าวหาเขาอยู่เลย เมียของอีตาคนนั้นยังบอกว่าสงสัยผัวจะแอบไปแวะไหนก่อนเป็นแน่

ผู้เฒ่าฟังความแล้วจึงหันไปบอกแก่ชายผู้กล่าวหาว่า สูไม่เห็นว่าใครเอาแกะของสูไป แกะที่หายของสูหน้าตาเป็นอย่างไรสูก็ไม่รู้ สูจะไปตู่ว่าคนนั้นคนนี้เอาแกะของสูไปไม่ได้ จะไปเรียกให้คนนั้นคนนี้เอาแกะของเขามาให้สูเองก็ไม่ได้ ที่สูทำอยู่นี่มันก่อให้เกิดความไม่สงบเรียบร้อยขึ้นในหมู่บ้านเราเห็นไหม ที่ถูกต้องนั้นสูต้องไปแจ้งผู้ใหญ่บ้านให้เขาตามหาให้ ไม่ใช่เที่ยวไปกล่าวหาเอง ตัดสินเอาเองอย่างนี้ ...

ทราบไหมครับว่า เรื่องนี้เป็นที่มาของหลักการแจ้งความร้องทุกข์ตามประมวลกฎหมายอาญาที่ใช้กันทั่วโลกในเวลานี้ เรื่องมันมีที่มาครับ